Thụ đắc là gì? Các bài báo nghiên cứu khoa học về Thụ đắc

Thụ đắc là gì?

Thụ đắc là quá trình mà một cá nhân, tổ chức hoặc hệ thống tiếp nhận, lĩnh hội và sở hữu một tri thức, kỹ năng, ngôn ngữ, tài sản hay quyền lợi mới. Thuật ngữ này mang hàm ý về việc chuyển từ trạng thái chưa có sang có được thông qua tiếp xúc, học tập, thực hành, kế thừa, mua bán hoặc tự tạo ra. Thụ đắc có thể diễn ra một cách chủ động (có chủ đích, có kế hoạch) hoặc thụ động (tự nhiên, vô thức). Tùy theo lĩnh vực ứng dụng, khái niệm này mang ý nghĩa và cách tiếp cận riêng biệt nhưng đều gắn với tiến trình “chiếm lĩnh” một điều gì đó để làm chủ nó. Trong tiếng Anh, từ tương đương là acquisition.

Thụ đắc trong lĩnh vực giáo dục và tâm lý học

Trong giáo dục, thụ đắc được hiểu là quá trình học sinh hay người học tiếp nhận và làm chủ tri thức, kỹ năng mới thông qua trải nghiệm học tập. Khác với khái niệm học tập thuần túy (chỉ quá trình), thụ đắc nhấn mạnh đến kết quả lâu dài – tức là khi người học thực sự vận dụng được điều đã học một cách hiệu quả.

Theo lý thuyết xử lý thông tin, thụ đắc diễn ra qua ba giai đoạn chính: tiếp nhận đầu vào (input), lưu trữ trong bộ nhớ (storage), và truy xuất thông tin (retrieval). Việc thụ đắc kiến thức thành công phụ thuộc vào sự chú ý, mức độ lặp lại, mối liên hệ với kiến thức nền và môi trường học tập.

Các mô hình giáo dục hiện đại đều nhấn mạnh vai trò của “học sâu” (deep learning) – nơi người học không chỉ nhớ kiến thức mà còn hiểu, áp dụng và phân tích được. Điều này được xem là đích đến của quá trình thụ đắc tri thức. Tham khảo thêm tại Learning Theories.

Thụ đắc trong ngôn ngữ học

Thụ đắc ngôn ngữ (language acquisition) là một trong những chủ đề cốt lõi của ngôn ngữ học ứng dụng và tâm lý học ngôn ngữ. Đây là quá trình con người tiếp nhận và nắm vững một ngôn ngữ, có thể là ngôn ngữ mẹ đẻ (L1) hoặc ngôn ngữ thứ hai (L2). Thụ đắc ngôn ngữ không đơn thuần là học từ vựng hay ngữ pháp, mà là sự lĩnh hội toàn diện về cách sử dụng ngôn ngữ trong các ngữ cảnh xã hội, văn hóa khác nhau.

Chuyên gia ngôn ngữ Noam Chomsky đề xuất rằng con người có sẵn một "bộ máy thụ đắc ngôn ngữ" (Language Acquisition Device – LAD) mang tính bẩm sinh, cho phép trẻ em học ngôn ngữ một cách tự nhiên và nhanh chóng. Trong khi đó, nhà nghiên cứu Stephen Krashen đưa ra lý thuyết Phân biệt Học và Thụ đắc (Acquisition-Learning Hypothesis), cho rằng thụ đắc xảy ra trong môi trường tự nhiên, không bị ép buộc, còn học là quá trình có chủ đích và chịu sự kiểm soát có ý thức.

Ví dụ: Trẻ em thường “thụ đắc” tiếng mẹ đẻ khi sống trong môi trường ngôn ngữ mà không cần học chính thức, trong khi người lớn thường “học” ngoại ngữ theo chương trình. Xem thêm tại Simply Psychology – Language Acquisition.

Thụ đắc trong pháp luật

Trong pháp luật, thụ đắc chỉ hành vi làm phát sinh quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng hợp pháp đối với một tài sản. Đây là nội dung trọng tâm trong luật dân sự, liên quan đến các hình thức chiếm hữu, chuyển nhượng, thừa kế, và tạo lập tài sản.

Thụ đắc quyền sở hữu có thể chia thành hai loại:

• Thụ đắc nguyên sinh: Quyền sở hữu được hình thành lần đầu, không phụ thuộc vào quyền của người trước. Ví dụ: người đầu tiên khai phá đất chưa có chủ.
• Thụ đắc dẫn sinh: Quyền sở hữu được chuyển giao từ chủ cũ sang chủ mới. Ví dụ: mua bán, tặng cho, thừa kế tài sản.

Thụ đắc hợp pháp trong pháp luật yêu cầu phải đáp ứng các điều kiện về đối tượng, chủ thể, hình thức và nội dung theo quy định của pháp luật hiện hành. Tham khảo chi tiết tại Bộ luật Dân sự Việt Nam 2015.

Thụ đắc trong kinh tế và doanh nghiệp

Trong kinh tế, thụ đắc còn là khái niệm chỉ quá trình doanh nghiệp hoặc cá nhân sở hữu một thực thể khác thông qua mua lại hoặc sáp nhập. Đây là hoạt động phổ biến trong các chiến lược tăng trưởng, mở rộng thị trường hoặc tích hợp tài nguyên.

Ví dụ: Một công ty công nghệ lớn có thể thụ đắc một startup nhỏ để sở hữu bằng sáng chế hoặc đội ngũ kỹ thuật giỏi. Các thương vụ này thường diễn ra trong lĩnh vực công nghệ cao, dược phẩm, tài chính và thương mại điện tử.

Phân biệt hai hình thức chính:

• Merger: Hai công ty hợp nhất để tạo thành một thực thể mới.
• Acquisition: Một công ty mua lại công ty khác, nhưng cả hai vẫn giữ tư cách pháp nhân riêng.

Xem thêm tại Harvard Business Review – M&A.

Thụ đắc trong khoa học và tri thức

Thụ đắc cũng là khái niệm cốt lõi trong triết học nhận thức và lý thuyết học tập. Việc con người “thụ đắc tri thức” phản ánh quá trình liên tục của việc khám phá, tích lũy và nội tại hóa thông tin để tạo nên tư duy phản biện và năng lực sáng tạo.

Trong bối cảnh chuyển đổi số và học tập suốt đời, thụ đắc tri thức không chỉ diễn ra trong trường học mà còn thông qua các nền tảng học trực tuyến, trải nghiệm thực tiễn, và cộng đồng học tập mở. Điều này đòi hỏi người học phát triển kỹ năng tự học, tư duy hệ thống và khả năng tích hợp thông tin từ nhiều nguồn khác nhau.

Sự khác biệt giữa thụ đắc và học tập

Tiêu chí	Thụ đắc	Học tập
Tính chất	Thường xảy ra tự nhiên, có thể vô thức	Thường có mục tiêu rõ ràng và có chủ đích
Kết quả	Kiến thức, kỹ năng được nội tại hóa sâu sắc	Thường tích lũy kiến thức tạm thời, cần củng cố
Ngữ cảnh áp dụng	Ngôn ngữ, pháp lý, kinh tế, sinh học	Trường học, đào tạo nghề, khóa học kỹ năng
Vai trò cảm xúc và động lực	Có thể bị ảnh hưởng mạnh bởi trải nghiệm cá nhân	Bị chi phối bởi nội dung chương trình và người dạy

Kết luận

“Thụ đắc” là một quá trình đa dạng, phản ánh sự tiếp nhận và làm chủ các yếu tố vật chất hoặc tinh thần trong nhiều ngữ cảnh khác nhau – từ học thuật đến pháp lý và kinh doanh. Dù diễn ra theo hướng tự nhiên hay có chủ đích, thụ đắc luôn là nền tảng cho sự phát triển cá nhân, tổ chức và xã hội. Việc hiểu đúng và vận dụng khái niệm này giúp nâng cao hiệu quả học tập, quản lý tri thức, quản trị doanh nghiệp và định hình chính sách công phù hợp với bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay.