Logistics là gì? Các nghiên cứu khoa học về Logistics

Logistics là gì?

Logistics là quá trình lập kế hoạch, triển khai và kiểm soát dòng chảy hiệu quả và tối ưu của hàng hóa, dịch vụ và thông tin từ điểm xuất phát đến điểm tiêu dùng, nhằm đáp ứng yêu cầu cụ thể của khách hàng. Logistics bao gồm toàn bộ các hoạt động như vận chuyển, lưu kho, đóng gói, xử lý đơn hàng, quản lý hàng tồn kho, kiểm soát thông tin và dịch vụ hậu cần ngược. Đây là một phần quan trọng của chuỗi cung ứng và là yếu tố chiến lược trong việc đảm bảo hiệu quả kinh doanh và trải nghiệm khách hàng.

Bản chất và vai trò của logistics

Logistics không đơn thuần là việc vận chuyển hàng hóa từ nơi này đến nơi khác mà là một hệ thống phức hợp tích hợp các quá trình nhằm cung cấp đúng sản phẩm, đúng số lượng, đúng thời điểm, đúng địa điểm và với chi phí tối ưu nhất. Sự phát triển của logistics hiện đại gắn liền với sự tự động hóa, số hóa thông tin và khả năng kết nối toàn cầu.

Vai trò của logistics ngày càng mở rộng từ hoạt động hỗ trợ sang đóng vai trò chiến lược trong việc xây dựng năng lực cạnh tranh và gia tăng giá trị sản phẩm hoặc dịch vụ.

Phân biệt logistics và quản lý chuỗi cung ứng

Logistics là một phần trong hệ thống chuỗi cung ứng (supply chain). Trong khi logistics tập trung vào việc vận hành và tối ưu hóa dòng chảy vật chất và thông tin trong nội bộ tổ chức hoặc giữa một số mắt xích cụ thể, thì quản lý chuỗi cung ứng có phạm vi rộng hơn, bao gồm cả việc thiết kế mạng lưới cung ứng, quản lý mối quan hệ với nhà cung cấp, điều phối sản xuất, phân phối và dịch vụ khách hàng ở tầm vĩ mô.

Để hiểu thêm về sự khác biệt giữa hai khái niệm, có thể tham khảo tài liệu tại Investopedia: Logistics vs. Supply Chain Management.

Các chức năng chính của logistics

1. Quản lý vận chuyển

Liên quan đến việc lựa chọn phương thức vận tải (đường bộ, đường sắt, hàng không, đường biển), lập kế hoạch tuyến đường, điều phối phương tiện và kiểm soát chi phí vận chuyển. Công nghệ GPS và phần mềm theo dõi giúp nâng cao tính minh bạch và hiệu quả trong hoạt động này.

2. Quản lý kho bãi

Đảm bảo hàng hóa được lưu trữ an toàn, khoa học, dễ truy xuất và trong điều kiện phù hợp (nhiệt độ, độ ẩm, an toàn cháy nổ). Các hệ thống quản lý kho (Warehouse Management System - WMS) hỗ trợ theo dõi vị trí và tình trạng hàng hóa theo thời gian thực.

3. Xử lý đơn hàng

Bao gồm toàn bộ quy trình từ lúc khách hàng đặt hàng đến khi đơn hàng được hoàn thành. Tốc độ và độ chính xác trong xử lý đơn hàng ảnh hưởng trực tiếp đến sự hài lòng của khách hàng.

4. Quản lý hàng tồn kho

Liên quan đến việc theo dõi lượng hàng có sẵn, dự đoán nhu cầu, lập kế hoạch bổ sung nhằm tối ưu hóa chi phí lưu kho và tránh tình trạng thiếu hụt hoặc dư thừa hàng hóa.

5. Đóng gói và xử lý hàng hóa

Đóng gói không chỉ bảo vệ sản phẩm mà còn tối ưu hóa không gian lưu trữ và vận chuyển. Ngoài ra, việc phân loại, ghi nhãn và chuẩn hóa quy cách đóng gói cũng là một phần quan trọng trong logistics hiện đại.

6. Quản lý dòng thông tin

Hệ thống thông tin logistics (Logistics Information Systems - LIS) hỗ trợ thu thập, phân tích và chia sẻ dữ liệu để ra quyết định nhanh và chính xác. Việc tích hợp giữa các hệ thống như ERP, WMS và TMS là xu hướng phổ biến hiện nay.

Các loại hình logistics

• Inbound Logistics: Xử lý dòng nguyên vật liệu, thiết bị, linh kiện từ nhà cung cấp đến nhà máy hoặc kho hàng.
• Outbound Logistics: Tổ chức hoạt động phân phối sản phẩm hoàn thiện đến khách hàng cuối cùng.
• Reverse Logistics: Xử lý hàng hóa trả lại, tái chế hoặc tiêu hủy, đóng vai trò quan trọng trong hoạt động bền vững và trách nhiệm môi trường.
• Third-party Logistics (3PL): Dịch vụ logistics thuê ngoài để tối ưu hoá chi phí và tập trung vào năng lực cốt lõi của doanh nghiệp. Xem thêm tại IBM: Third-party Logistics.
• Fourth-party Logistics (4PL): Nhà cung cấp giải pháp quản lý toàn diện toàn bộ chuỗi logistics, bao gồm cả giám sát các 3PL.

Lợi ích của việc triển khai logistics hiệu quả

• Tăng hiệu suất vận hành và giảm lãng phí trong quá trình sản xuất và phân phối.
• Cải thiện thời gian giao hàng và chất lượng dịch vụ khách hàng.
• Tối ưu hóa sử dụng tài nguyên như nhân lực, kho bãi, phương tiện vận chuyển.
• Tạo ra lợi thế cạnh tranh dài hạn và hỗ trợ mở rộng thị trường.
• Hỗ trợ ra quyết định dựa trên dữ liệu thực tế và theo thời gian thực.

Logistics và công nghệ

Sự kết hợp giữa logistics và công nghệ hiện đại đang làm thay đổi toàn bộ cách thức vận hành trong ngành. Một số công nghệ tiêu biểu gồm:

• Hệ thống quản lý vận tải (TMS): Tối ưu hóa tuyến đường và chi phí vận chuyển.
• Trí tuệ nhân tạo (AI): Dự báo nhu cầu, lập kế hoạch và quản lý rủi ro.
• Internet vạn vật (IoT): Giám sát tình trạng hàng hóa, phương tiện và môi trường vận chuyển.
• Blockchain: Tăng tính minh bạch và an toàn trong chuỗi cung ứng.

Các doanh nghiệp có thể tìm hiểu thêm tại Gartner: What is Logistics Management?.

Thách thức lớn trong lĩnh vực logistics

• Biến động chi phí nhiên liệu và nguyên liệu thô.
• Phức tạp trong quản lý chuỗi cung ứng toàn cầu và đa quốc gia.
• Thiếu hụt nhân lực, đặc biệt trong lĩnh vực vận tải đường dài và kho bãi.
• Rủi ro từ thiên tai, dịch bệnh, xung đột địa chính trị và các yếu tố không kiểm soát được.
• Áp lực từ yêu cầu giao hàng siêu tốc trong thương mại điện tử.

Vai trò của logistics trong thương mại điện tử

Logistics là yếu tố sống còn đối với các doanh nghiệp thương mại điện tử. Khả năng giao hàng nhanh, chính xác, chi phí hợp lý và xử lý đổi trả hiệu quả là các tiêu chí hàng đầu trong đánh giá chất lượng dịch vụ. Các nền tảng như Amazon, Shopee hay Tiki đầu tư mạnh vào hạ tầng logistics nội bộ hoặc hợp tác với các đối tác 3PL để duy trì lợi thế cạnh tranh.

Kết luận

Logistics không chỉ là một chức năng hỗ trợ mà là yếu tố chiến lược trong mọi hoạt động kinh doanh hiện đại. Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và yêu cầu cao từ khách hàng khiến logistics trở thành một lĩnh vực năng động, liên tục thay đổi và có ảnh hưởng sâu rộng đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Hiểu rõ bản chất, chức năng và ứng dụng của logistics là bước đi cần thiết để xây dựng một hệ thống vận hành hiệu quả, linh hoạt và bền vững trong bối cảnh kinh tế toàn cầu ngày càng phức tạp.