Leadership là gì? Các công bố khoa học về Leadership
Leadership là khả năng định hướng, tạo ảnh hưởng và dẫn dắt cá nhân hoặc tổ chức đạt mục tiêu chung thông qua tầm nhìn, hành động và cảm hứng. Nó không chỉ dựa vào chức danh mà là nghệ thuật kết nối con người, ra quyết định hiệu quả và xây dựng môi trường hợp tác bền vững.
Leadership là gì?
Leadership, hay năng lực lãnh đạo, là khả năng định hướng, tạo ảnh hưởng và dẫn dắt cá nhân hoặc tổ chức nhằm đạt được mục tiêu chung một cách hiệu quả và bền vững. Đây là một khái niệm đa chiều, kết hợp giữa tầm nhìn chiến lược, phẩm chất cá nhân, khả năng truyền cảm hứng, ra quyết định trong điều kiện không chắc chắn và năng lực thúc đẩy sự phát triển của người khác. Lãnh đạo không chỉ liên quan đến vị trí hoặc quyền lực, mà còn là biểu hiện của hành vi và trách nhiệm trong mọi cấp bậc tổ chức.
Leadership có thể được thể hiện ở mọi lĩnh vực: chính trị, quân sự, giáo dục, y tế, kinh doanh và cả trong đời sống cộng đồng. Theo Harvard Business Review, yếu tố quyết định sự khác biệt của một nhà lãnh đạo thực thụ chính là trí tuệ cảm xúc (emotional intelligence) – một năng lực quan trọng hơn cả chỉ số IQ hay kỹ năng chuyên môn trong môi trường làm việc hiện đại.
Các phong cách lãnh đạo trong thực tiễn
Không có một phong cách lãnh đạo duy nhất phù hợp với mọi tình huống. Tùy vào bối cảnh, văn hóa, quy mô tổ chức và đặc điểm nhóm, các nhà lãnh đạo có thể áp dụng linh hoạt những phong cách sau:
- Lãnh đạo độc đoán (Autocratic): Quyết định tập trung vào một cá nhân, hiệu quả trong khủng hoảng hoặc môi trường yêu cầu kỷ luật cao.
- Lãnh đạo dân chủ (Democratic): Khuyến khích sự tham gia và đồng thuận từ nhóm, giúp tăng tính sở hữu và gắn bó của nhân viên.
- Lãnh đạo tự do (Laissez-faire): Trao quyền hoàn toàn cho nhóm, phù hợp với đội ngũ có trình độ cao và khả năng tự quản tốt.
- Lãnh đạo chuyển đổi (Transformational): Tạo cảm hứng, đổi mới và dẫn dắt thay đổi tích cực trong tổ chức.
- Lãnh đạo giao dịch (Transactional): Tập trung vào mục tiêu ngắn hạn, thưởng – phạt rõ ràng, phù hợp với tổ chức có cơ cấu ổn định.
- Lãnh đạo phục vụ (Servant Leadership): Ưu tiên nhu cầu phát triển của người khác, đề cao sự khiêm nhường, trách nhiệm và đạo đức.
Hiểu rõ ưu nhược điểm của từng phong cách sẽ giúp nhà lãnh đạo điều chỉnh cách tiếp cận để tạo hiệu quả tối ưu trong từng tình huống cụ thể.
Các yếu tố cấu thành leadership hiệu quả
Một nhà lãnh đạo xuất sắc cần hội tụ các yếu tố cốt lõi sau:
- Tầm nhìn (Vision): Khả năng xác định và truyền đạt mục tiêu dài hạn, truyền cảm hứng cho đội ngũ hành động nhất quán.
- Chính trực (Integrity): Hành xử nhất quán, minh bạch, giữ lời hứa và là tấm gương đạo đức trong tổ chức.
- Tự nhận thức (Self-awareness): Nhận biết điểm mạnh – điểm yếu cá nhân, kiểm soát cảm xúc và hành vi để điều chỉnh phù hợp.
- Trí tuệ cảm xúc (Emotional Intelligence): Hiểu và điều tiết cảm xúc cá nhân và của người khác nhằm duy trì môi trường làm việc tích cực.
- Ra quyết định (Decision-making): Đưa ra lựa chọn đúng lúc, dựa trên dữ liệu, kinh nghiệm và tham vấn nhóm.
- Giao tiếp hiệu quả (Communication): Truyền tải thông tin rõ ràng, tạo dựng lòng tin và duy trì mối quan hệ chuyên nghiệp.
- Khả năng truyền cảm hứng (Inspiration): Tạo động lực để người khác phát huy tiềm năng và cống hiến tự nguyện.
Lãnh đạo và quản lý: Hai vai trò không thể tách rời
Leadership và quản lý (management) là hai khái niệm liên quan chặt chẽ nhưng có những khác biệt căn bản. Theo Forbes, nhà quản lý giỏi giúp hệ thống vận hành trơn tru, còn nhà lãnh đạo giỏi tạo ra sự chuyển biến và đổi mới tổ chức.
| Leadership | Management |
|---|---|
| Xây dựng tầm nhìn, định hướng chiến lược | Lập kế hoạch, tổ chức và giám sát công việc |
| Truyền cảm hứng, tạo ảnh hưởng | Kiểm soát, điều phối tài nguyên |
| Khuyến khích sáng tạo, thay đổi | Duy trì ổn định và hiệu quả hệ thống |
| Tập trung vào con người và sự phát triển | Tập trung vào quy trình và kết quả |
Người lãnh đạo lý tưởng cần sở hữu cả tư duy chiến lược của leadership và kỹ năng tổ chức của management để phát triển bền vững.
Leadership trong bối cảnh toàn cầu và hiện đại
Trong thế giới VUCA (Volatility – Uncertainty – Complexity – Ambiguity), nhà lãnh đạo không chỉ cần kỹ năng cá nhân mà còn phải thấu hiểu xu hướng toàn cầu:
- Chuyển đổi số: Lãnh đạo phải hiểu công nghệ, dữ liệu và ứng dụng AI để ra quyết định thông minh.
- Đa dạng văn hóa: Khả năng lãnh đạo đội ngũ quốc tế, đa thế hệ, tôn trọng khác biệt văn hóa và giới tính.
- Biến đổi khí hậu & ESG: Lãnh đạo cần hành động có trách nhiệm, gắn tổ chức với phát triển bền vững.
- Tinh thần khởi nghiệp nội bộ (intrapreneurship): Thúc đẩy sự đổi mới ngay trong chính tổ chức.
Theo McKinsey & Company, tương lai của leadership là mô hình “phân quyền – thích nghi – cộng tác”, nơi lãnh đạo được chia sẻ và phát triển trên toàn tổ chức.
Chiến lược phát triển năng lực lãnh đạo
Lãnh đạo không chỉ là bẩm sinh mà còn có thể học được qua quá trình rèn luyện liên tục:
- Đào tạo chuyên sâu: Các chương trình MBA, EMBA, khóa học lãnh đạo cấp cao.
- Mentoring & Coaching: Làm việc 1:1 với cố vấn, chuyên gia phát triển năng lực cá nhân.
- Tham gia nhóm phản biện: Phân tích tình huống thực tế, trao đổi đa chiều.
- Phản hồi từ đồng nghiệp: Công cụ 360 độ feedback giúp nhận diện điểm mạnh – điểm yếu.
- Thử thách qua dự án: Chủ động nhận vai trò dẫn dắt trong nhóm, phòng ban hoặc tổ chức phi lợi nhuận.
Nhiều tổ chức toàn cầu đang áp dụng phương pháp học tập trải nghiệm (experiential learning) để phát triển lãnh đạo trẻ, kết hợp giữa lý thuyết và thực hành tại chỗ.
Kết luận
Leadership là trụ cột của sự phát triển bền vững trong tổ chức, doanh nghiệp và xã hội. Nó không bị giới hạn bởi chức danh hay quyền lực, mà được thể hiện qua tầm nhìn, phẩm chất cá nhân, kỹ năng giao tiếp và năng lực tạo ảnh hưởng tích cực đến người khác. Trong thời đại biến động không ngừng, những nhà lãnh đạo linh hoạt, chính trực, có trí tuệ cảm xúc cao sẽ là người dẫn dắt sự thay đổi và tạo ra giá trị thực sự lâu dài.
Tài liệu tham khảo
Các bài báo, nghiên cứu, công bố khoa học về chủ đề leadership:
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 10