Kiểm soát nhiễm khuẩn là gì? Các công bố khoa học liên quan
Kiểm soát nhiễm khuẩn là hệ thống các biện pháp nhằm ngăn ngừa và hạn chế sự lây lan của vi sinh vật gây bệnh trong cơ sở y tế và cộng đồng. Đây là yếu tố cốt lõi trong đảm bảo an toàn người bệnh, bảo vệ nhân viên y tế và nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe toàn diện.
Kiểm soát nhiễm khuẩn là gì?
Kiểm soát nhiễm khuẩn (Infection Control) là hệ thống các biện pháp khoa học, tổ chức và kỹ thuật được áp dụng nhằm phòng ngừa, làm giảm và loại bỏ nguy cơ lây truyền tác nhân gây bệnh trong cơ sở y tế và cộng đồng. Đây là một trong những trụ cột quan trọng trong quản lý chất lượng bệnh viện và hệ thống y tế toàn cầu. Kiểm soát nhiễm khuẩn không chỉ bảo vệ bệnh nhân mà còn đảm bảo an toàn cho nhân viên y tế, người chăm sóc và khách đến thăm.
Các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus, nấm và ký sinh trùng có thể lây truyền qua nhiều con đường khác nhau trong môi trường y tế. Nếu không được kiểm soát đúng cách, chúng có thể gây ra các bệnh nhiễm trùng liên quan đến chăm sóc y tế (HAIs), ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng, kéo dài thời gian nằm viện và gia tăng chi phí điều trị. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), kiểm soát nhiễm khuẩn là yếu tố cốt lõi trong việc ngăn ngừa kháng kháng sinh và ứng phó với các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như COVID-19, SARS, hoặc cúm gia cầm.
Tầm quan trọng của kiểm soát nhiễm khuẩn
Kiểm soát nhiễm khuẩn có vai trò thiết yếu trong bảo vệ bệnh nhân, nhân viên y tế và cộng đồng khỏi sự lan truyền của bệnh tật. Một hệ thống kiểm soát nhiễm khuẩn hiệu quả giúp:
- Giảm tỷ lệ mắc các bệnh nhiễm khuẩn liên quan đến chăm sóc y tế (HAIs)
- Ngăn chặn sự bùng phát dịch bệnh trong bệnh viện và cộng đồng
- Giảm chi phí điều trị, giảm thời gian nằm viện
- Hạn chế tình trạng vi khuẩn kháng thuốc
- Bảo vệ đội ngũ y tế khỏi rủi ro nghề nghiệp
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cứ 10 bệnh nhân nhập viện thì có ít nhất 1 người mắc nhiễm khuẩn liên quan đến chăm sóc y tế, đặc biệt ở các nước có thu nhập thấp và trung bình. Điều này cho thấy vai trò sống còn của việc kiểm soát nhiễm khuẩn trong hoạt động khám chữa bệnh hiện đại.
Các nguyên tắc cơ bản trong kiểm soát nhiễm khuẩn
Kiểm soát nhiễm khuẩn dựa trên việc phá vỡ chuỗi lây truyền của vi sinh vật gây bệnh. Chuỗi này bao gồm:
- Tác nhân gây bệnh (vi sinh vật: vi khuẩn, virus, nấm...)
- Nguồn lây (bệnh nhân, nhân viên y tế, vật dụng y tế, môi trường...)
- Đường thoát (qua hô hấp, tiêu hóa, da, máu...)
- Đường truyền (tiếp xúc trực tiếp, gián tiếp, qua không khí...)
- Đường xâm nhập (vết thương hở, đường tiêm truyền, niêm mạc...)
- Đối tượng cảm thụ (người bệnh, người suy giảm miễn dịch...)
Việc kiểm soát hiệu quả bất kỳ mắt xích nào trong chuỗi này đều có thể ngăn ngừa sự lây lan của bệnh truyền nhiễm.
Biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn trong cơ sở y tế
Các cơ sở khám chữa bệnh là nơi có nguy cơ cao xảy ra lây nhiễm chéo. Vì vậy, các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn cần được thực hiện nghiêm ngặt ở nhiều cấp độ:
1. Vệ sinh tay
Rửa tay là biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả nhất trong phòng ngừa lây nhiễm. Nhân viên y tế cần rửa tay trước và sau khi tiếp xúc với bệnh nhân, sau khi tháo găng tay, hoặc khi chuyển từ vùng sạch sang vùng bẩn trên cơ thể bệnh nhân. WHO đã khuyến cáo 5 thời điểm cần rửa tay trong chăm sóc y tế. Xem chi tiết tại đây.
2. Phòng ngừa chuẩn và bổ sung
Các biện pháp phòng ngừa chuẩn bao gồm:
- Sử dụng phương tiện bảo hộ cá nhân (khẩu trang, găng tay, áo choàng...)
- Vệ sinh và khử khuẩn bề mặt, dụng cụ
- Tiêm chủng phòng ngừa cho nhân viên y tế (viêm gan B, cúm...)
Tùy theo bệnh lý, có thể áp dụng các biện pháp phòng ngừa bổ sung như cách ly đường giọt bắn (đối với cúm, COVID-19), đường tiếp xúc (đối với MRSA), hoặc đường không khí (lao phổi).
3. Khử khuẩn và tiệt khuẩn
Dụng cụ y tế cần được phân loại theo mức độ rủi ro tiếp xúc với cơ thể và xử lý phù hợp:
- Dụng cụ không xâm nhập: làm sạch và khử khuẩn mức độ thấp
- Dụng cụ tiếp xúc với niêm mạc: khử khuẩn mức độ cao
- Dụng cụ xâm nhập: cần tiệt khuẩn hoàn toàn
4. Xử lý chất thải y tế và đồ vải bẩn
Chất thải y tế cần được phân loại từ nguồn phát sinh, lưu trữ, vận chuyển và xử lý theo quy định. Đồ vải bẩn phải được xử lý ở khu riêng biệt, tránh tiếp xúc với khu vực sạch.
5. Quản lý môi trường bệnh viện
Gồm làm sạch bề mặt thường xuyên tiếp xúc, kiểm soát thông khí trong các phòng mổ, khu cách ly, bảo đảm môi trường khử khuẩn an toàn.
6. Đào tạo và giám sát
Nhân viên y tế cần được đào tạo định kỳ về kiến thức kiểm soát nhiễm khuẩn, đồng thời được giám sát tuân thủ thông qua kiểm tra thực tế và phản hồi.
Kiểm soát nhiễm khuẩn trong cộng đồng
Trong bối cảnh dịch bệnh truyền nhiễm như COVID-19, kiểm soát nhiễm khuẩn không còn giới hạn trong bệnh viện mà cần được áp dụng rộng rãi ở cộng đồng:
- Rửa tay thường xuyên, đặc biệt sau khi đi vệ sinh, trước khi ăn, sau khi tiếp xúc với bề mặt công cộng
- Đeo khẩu trang nơi công cộng hoặc khi có triệu chứng hô hấp
- Giữ khoảng cách, tránh tụ tập đông người
- Vệ sinh nhà cửa, vật dụng cá nhân, điện thoại, máy tính định kỳ
- Tiêm vắc-xin phòng bệnh theo khuyến cáo của cơ quan y tế
Đo lường hiệu quả kiểm soát nhiễm khuẩn
Để đánh giá hiệu quả của chương trình kiểm soát nhiễm khuẩn, các cơ sở y tế thường sử dụng các chỉ số đo lường định lượng:
- Tỷ lệ nhiễm khuẩn bệnh viện trên 1.000 ngày điều trị
- Tỷ lệ tuân thủ rửa tay theo quan sát
- Tỷ lệ sử dụng kháng sinh hợp lý
- Số vụ dịch nội viện được phát hiện và kiểm soát kịp thời
Một công thức tiêu chuẩn để tính chỉ số nhiễm khuẩn:
Thách thức trong kiểm soát nhiễm khuẩn
Một số khó khăn thường gặp trong triển khai kiểm soát nhiễm khuẩn bao gồm:
- Thiếu nhân lực chuyên trách
- Hạn chế về ngân sách cho trang thiết bị và vật tư tiêu hao
- Chưa có sự đồng bộ giữa các bộ phận trong bệnh viện
- Nhận thức và ý thức tuân thủ chưa đồng đều giữa các nhân viên
Việc khắc phục các thách thức này đòi hỏi sự cam kết mạnh mẽ từ ban lãnh đạo, sự tham gia của toàn bộ nhân viên và hỗ trợ từ hệ thống chính sách y tế quốc gia.
Kết luận
Kiểm soát nhiễm khuẩn là yếu tố cốt lõi trong bảo đảm an toàn người bệnh và chất lượng dịch vụ y tế. Việc triển khai đồng bộ các biện pháp vệ sinh, khử khuẩn, sử dụng bảo hộ cá nhân và đào tạo nhân viên sẽ giúp giảm thiểu lây nhiễm, phòng ngừa dịch bệnh và nâng cao uy tín cơ sở y tế. Trong một thế giới đối mặt với dịch bệnh toàn cầu, vi khuẩn kháng thuốc và quá tải bệnh viện, kiểm soát nhiễm khuẩn không chỉ là yêu cầu chuyên môn mà còn là trách nhiệm xã hội.
Các bài báo, nghiên cứu, công bố khoa học về chủ đề kiểm soát nhiễm khuẩn:
- 1
- 2
- 3
- 4