Isoquercitrin là gì? Các công bố khoa học về Isoquercitrin

Isoquercitrin là gì?

Isoquercitrin (còn gọi là isoquercetin hoặc quercetin-3-O-glucoside) là một flavonoid thuộc nhóm flavonol, được tìm thấy rộng rãi trong tự nhiên, đặc biệt trong trái cây, rau củ và các loại dược liệu như cây hòe (Sophora japonica). Đây là dạng glycoside của quercetin, trong đó quercetin được gắn với một phân tử đường glucose tại vị trí số 3.

Về mặt chức năng, isoquercitrin nổi bật nhờ khả năng chống oxy hóa, chống viêm, điều hòa chuyển hóa và bảo vệ tế bào. So với quercetin dạng aglycone (không gắn đường), isoquercitrin có sinh khả dụng cao hơn khi được hấp thu qua đường tiêu hóa. Do đó, nó đang thu hút nhiều sự quan tâm trong nghiên cứu y học, thực phẩm chức năng và mỹ phẩm.

Cấu trúc và tính chất hóa học

• Công thức phân tử: C21H20O12
• Khối lượng phân tử: 464.38 g/mol
• Tên IUPAC: 3-(β-D-Glucopyranosyloxy)-3′,4′,5,7-tetrahydroxyflavone
• Danh pháp khác: Isoquercetin, Quercetin-3-glucoside

Isoquercitrin là một đồng phân vị trí của nhiều glycoside khác của quercetin như rutin (quercetin-3-O-rutinoside), hyperoside (quercetin-3-O-galactoside), và avicularin (quercetin-3-O-arabinofuranoside). Dạng gắn glucose giúp tăng tính tan trong nước, từ đó cải thiện sinh khả dụng so với quercetin tự do.

Nguồn gốc tự nhiên

Isoquercitrin phân bố phổ biến trong nhiều loại thực vật. Một số nguồn chứa isoquercitrin cao gồm:

• Cây hòe (Sophora japonica) – nguồn thương mại phổ biến để chiết xuất isoquercitrin.
• Táo, nho, hành tây, dâu tây, việt quất.
• Vỏ cây sồi, lá bạch đàn, trà xanh, cây keo.
• Các loại ngũ cốc nguyên cám và một số hạt.

Chiết xuất isoquercitrin từ cây hòe thường có độ tinh khiết cao và ổn định, thích hợp cho các sản phẩm bổ sung dinh dưỡng và ứng dụng công nghiệp.

Hoạt tính sinh học và cơ chế tác động

Isoquercitrin có nhiều hoạt tính dược lý nhờ khả năng điều hòa hoạt động của enzym, trung hòa gốc tự do và tương tác với các đường dẫn tín hiệu tế bào. Dưới đây là các tác dụng chính:

1. Chống oxy hóa mạnh

Isoquercitrin giúp trung hòa các gốc tự do như superoxide, hydroxyl và peroxide – các yếu tố gây stress oxy hóa. Nhờ vậy, nó bảo vệ màng tế bào, protein và DNA khỏi tổn thương. Tác dụng này đặc biệt hữu ích trong phòng ngừa bệnh tim mạch, ung thư và thoái hóa thần kinh.

2. Chống viêm

Các nghiên cứu cho thấy isoquercitrin làm giảm biểu hiện các yếu tố gây viêm như COX-2, NF-κB, TNF-α và IL-6. Điều này góp phần ức chế phản ứng viêm mạn tính, có lợi trong điều trị viêm khớp, viêm đường ruột và các bệnh tự miễn.

3. Điều hòa chuyển hóa

Isoquercitrin hỗ trợ kiểm soát đường huyết bằng cách tăng độ nhạy insulin và giảm hấp thu glucose tại ruột non. Ngoài ra, nó giúp cải thiện lipid máu, giảm cholesterol LDL và triglycerid, nhờ đó hỗ trợ phòng ngừa hội chứng chuyển hóa và bệnh tim mạch.

4. Bảo vệ tế bào thần kinh

Nhờ khả năng chống oxy hóa và kháng viêm, isoquercitrin giúp bảo vệ tế bào thần kinh khỏi các tác nhân gây tổn thương như amyloid-beta (liên quan đến Alzheimer) và tổn thương do glutamate. Một số nghiên cứu cho thấy nó làm giảm mất trí nhớ và cải thiện chức năng học tập trên mô hình động vật.

5. Kháng dị ứng và ổn định tế bào mast

Isoquercitrin có tác dụng làm giảm giải phóng histamin từ tế bào mast, giúp giảm triệu chứng dị ứng như viêm mũi dị ứng, nổi mề đay và hen suyễn.

6. Hỗ trợ kháng ung thư (tiềm năng)

Một số nghiên cứu tiền lâm sàng cho thấy isoquercitrin có khả năng ức chế sự tăng sinh tế bào ung thư, thúc đẩy quá trình chết theo chương trình (apoptosis), và ức chế tạo mạch máu khối u. Tuy nhiên, cần thêm nghiên cứu lâm sàng để xác nhận hiệu quả này.

Sinh khả dụng và chuyển hóa

Một hạn chế lớn của quercetin tự do là sinh khả dụng kém do ít tan trong nước. Isoquercitrin khắc phục được điểm yếu này nhờ liên kết với glucose, giúp tăng hấp thu qua ruột và ổn định hơn trong huyết tương.

Ngoài ra, isoquercitrin có thể chuyển hóa thành các dẫn xuất có hoạt tính sinh học khác như quercetin aglycone hoặc methylquercetin trong gan và ruột, mở rộng phạm vi tác dụng trong cơ thể.

So sánh với các flavonoid khác

Ứng dụng thực tiễn

1. Thực phẩm chức năng

Isoquercitrin được sử dụng trong các viên bổ sung hỗ trợ tăng cường sức đề kháng, chống lão hóa, giảm cholesterol và kiểm soát đường huyết. Một số sản phẩm còn kết hợp với vitamin C hoặc các chất chống oxy hóa khác để tăng hiệu quả.

2. Mỹ phẩm

Trong ngành chăm sóc da, isoquercitrin được thêm vào các sản phẩm dưỡng da chống lão hóa, giúp giảm nếp nhăn, làm dịu da nhạy cảm và bảo vệ da khỏi tác hại của tia UV.

3. Y học cổ truyền và dược liệu hiện đại

Isoquercitrin có mặt trong nhiều bài thuốc Đông y, đặc biệt là các vị thuốc có nguồn gốc từ hoa hòe. Hiện nay, các dạng chiết xuất chuẩn hóa đang được dùng trong dược phẩm hỗ trợ điều trị bệnh lý mạch máu não, huyết áp cao và suy tĩnh mạch.

Độ an toàn và độc tính

Isoquercitrin được xem là an toàn khi sử dụng ở liều hợp lý (thường dưới 100 mg/ngày). Các nghiên cứu độc tính trên động vật cho thấy không gây độc cấp tính hoặc mãn tính ở liều cao.

Tuy nhiên, vẫn nên thận trọng với những đối tượng đặc biệt như:

• Phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú
• Người đang dùng thuốc chống đông máu hoặc thuốc điều trị tiểu đường
• Người có tiền sử dị ứng với flavonoid hoặc thực vật chứa isoquercitrin

Các nghiên cứu nổi bật

• Tác dụng bảo vệ thần kinh trong bệnh Parkinson (PubMed, 2014)
• Tổng quan dược lý về isoquercitrin (NCBI, 2020)
• Hoạt tính chống viêm trên mô hình viêm ruột (ScienceDirect, 2017)

Kết luận

Isoquercitrin là một flavonoid tự nhiên có tiềm năng lớn nhờ các đặc tính chống oxy hóa, kháng viêm, điều hòa chuyển hóa và bảo vệ tế bào. Dạng glycoside giúp cải thiện sinh khả dụng so với quercetin, mở rộng khả năng ứng dụng trong chăm sóc sức khỏe và phòng ngừa bệnh tật. Mặc dù vẫn cần thêm các nghiên cứu lâm sàng quy mô lớn, hiện nay isoquercitrin đã có mặt trong nhiều sản phẩm thực phẩm chức năng và dược mỹ phẩm uy tín.

Tài liệu tham khảo

• Wikipedia - Isoquercetin
• PubChem - Isoquercetin
• NCBI - Pharmacological Activities of Isoquercitrin
• ScienceDirect - Isoquercitrin Overview
• MDPI - Isoquercitrin as Therapeutic Candidate