Double-blind review - Phản biện kín 2 chiều là gì?
Double-blind review (phản biện kín 2 chiều) là một phương pháp đánh giá nghiên cứu khoa học, trong đó cả tác giả bài báo và người phản biện bài báo đó đều không biết danh tính của nhau. Mục đích của phương pháp này là để loại bỏ các thành kiến cá nhân, thiên vị hoặc xung đột lợi ích có thể ảnh hưởng đến chất lượng và sự khách quan của quá trình đánh giá, phản biện. Đây là phương pháp phản biện được phần đa các tạp chí, hội thảo khoa học trên thế giới sử dụng và được ưa chuộng bởi cộng đồng nghiên cứu khoa học.
Dưới đây là một số ưu điểm và hạn chế của phương pháp phản biện này:
Ưu điểm của phản biện kín 2 chiều:
Double-blind review có nhiều ưu điểm so với các phương pháp đánh giá khác, như single-blind review (chỉ người gửi bài không biết danh tính người phản biện) hoặc open review (cả hai bên đều biết danh tính nhau). Một số ưu điểm của double-blind review là:
- Tăng tính công bằng và khách quan cho các bài báo được phản biện, không phụ thuộc vào tên tuổi, giới tính, quốc tịch hay nơi công tác của người gửi bài.
- Tăng cơ hội cho các nghiên cứu mới, sáng tạo hoặc bất đồng quan điểm được công bố.
- Khuyến khích người phản biện đưa ra những ý kiến trung thực và chính xác, không sợ bị áp lực hay ảnh hưởng bởi người gửi bài.
- Giảm thiểu khả năng xung đột lợi ích hay thiên vị giữa người gửi bài và người phản biện.
- Tạo điều kiện cho các nhà nghiên cứu trẻ hay mới vào nghề có cơ hội được công bố bài báo trên các tạp chí uy tín, không bị đối xử khác biệt so với các nhà nghiên cứu có kinh nghiệm hay danh tiếng.
Hạn chế và thách thức của phản biện kín 2 chiều:
Tuy nhiên, double-blind review cũng có một số hạn chế và thách thức, ví dụ như:
- Khó khăn cho các biên tập viên trong việc duy trì sự bí mật về danh tính của các bên liên quan, đặc biệt khi nghiên cứu có tính đặc thù, ít người làm hay lĩnh vực nghiên cứu quá nhỏ hoặc quá mới.
- Có thể gây ra sự thiếu sót hoặc sai lầm trong việc trích dẫn các tài liệu tham khảo liên quan đến các tác giả của bài báo được phản biện. Ví dụ như bài báo có thể là một phần mở rộng của tác giả đã nghiên cứu trước đó, nhưng vì tác giả phải che dấu danh tính khi phản biện kín, do vậy các tác giả không có thể không được nhắc đến bài báo trước đó của mình với tư cách là tác giả, mà phải luôn coi bài báo đó như của tác giả khác. Một số tạp chí có thể quy định tác giả không được trích dẫn chính bài báo của mình để đảm bảo che dấu hoàn toàn danh tính. Việc này đôi khi gây giảm chất lượng bài báo cũng như phản biện.
- Có thể làm giảm sự tương tác và hợp tác giữa các nhà khoa học, do không có cơ hội giao lưu và nhận xét trực tiếp. Tuy nhiên, cũng có trường hợp sau khi hoàn thành quá trình phản biện và bài báo được xuất bản thành công, thông tin liên hệ của tác giả được công khai, người phản biện vẫn có thể liên hệ với phía tác giả để hợp tác và giao lưu nghiên cứu.
Lời kết
Double-blind review là một trong những phương pháp đánh giá nghiên cứu khoa học phổ biến và được ưa chuộng hiện nay. Tuy nhiên, để áp dụng phương pháp này một cách hiệu quả và công bằng, cần có sự thống nhất về các tiêu chuẩn và quy trình giữa các tạp chí, hội nghị và cơ quan tài trợ. Ngoài ra, cần có sự cân nhắc về các ưu nhược điểm của phương pháp này so với các phương pháp khác, để chọn lựa phương pháp phù hợp nhất cho từng loại nghiên cứu và lĩnh vực khoa học.
