Histopathology là gì? Các công bố khoa học về Histopathology

Histopathology là gì?

Histopathology, hay mô bệnh học, là ngành khoa học nghiên cứu các thay đổi vi thể trong mô sinh học do bệnh lý gây ra. Đây là một phương pháp chẩn đoán cốt lõi trong y học hiện đại, đặc biệt quan trọng trong ung thư học, bệnh tự miễn, nhiễm trùng mãn tính và các rối loạn mô học khác.

Không giống với cytopathology (tế bào học), nơi mẫu bệnh phẩm chủ yếu bao gồm các tế bào rời rạc, histopathology đánh giá toàn bộ cấu trúc mô, bao gồm cách tổ chức, sự sắp xếp của tế bào và mối tương quan giữa tế bào với mô nền.

Lịch sử phát triển của histopathology

Lịch sử của mô bệnh học gắn liền với sự ra đời của kính hiển vi quang học vào thế kỷ 17. Đến thế kỷ 19, Rudolf Virchow - cha đẻ của mô bệnh học hiện đại - đã đưa ra lý thuyết "bệnh là kết quả của những thay đổi ở cấp độ tế bào", nền tảng cho việc áp dụng histopathology vào y học lâm sàng. Sự phát triển của kỹ thuật nhuộm mô và xử lý mẫu sau đó đã cách mạng hóa khả năng chẩn đoán.

Thông tin chi tiết về lịch sử ngành này có thể tham khảo từ US National Library of Medicine.

Quy trình thực hiện histopathology

Quy trình chuẩn của một xét nghiệm histopathology bao gồm nhiều bước nghiêm ngặt để bảo đảm độ chính xác:

• Lấy mẫu mô: Sinh thiết kim, sinh thiết nội soi, hoặc phẫu thuật cắt bỏ nhằm thu thập mô nghi ngờ bệnh lý.
• Cố định mẫu: Thường sử dụng dung dịch formalin 10% để duy trì cấu trúc mô và ngăn phân rã enzym.
• Xử lý mô: Mẫu mô được khử nước qua dãy ethanol tăng dần, làm trong bằng xylene, sau đó nhúng paraffin để tạo khối cứng dễ cắt.
• Cắt lát mô: Dùng microtome để cắt mẫu thành các lát cực mỏng, dày 3–5 micromet, thích hợp cho việc quan sát vi thể.
• Nhuộm màu: Phổ biến nhất là nhuộm Hematoxylin và Eosin (H&E), tạo ra sự phân biệt rõ ràng giữa nhân tế bào (màu tím) và chất nền (màu hồng).
• Đọc kính hiển vi: Bác sĩ giải phẫu bệnh phân tích lát cắt, tìm kiếm bất thường về hình thái, sắp xếp tế bào và các dấu hiệu mô bệnh học đặc trưng.

Toàn bộ quy trình này được tiêu chuẩn hóa theo các hướng dẫn của Royal College of Pathologists nhằm bảo đảm chất lượng chẩn đoán.

Ý nghĩa và vai trò của histopathology trong y học

Histopathology có nhiều vai trò không thể thay thế trong thực hành y khoa:

• Chẩn đoán chính xác: Giúp xác định bản chất bệnh lý (lành tính hay ác tính), phân biệt các loại u, chẩn đoán bệnh viêm, thoái hóa hoặc nhiễm trùng.
• Định hướng điều trị: Căn cứ vào mô bệnh học, bác sĩ lâm sàng đưa ra quyết định điều trị tối ưu, như phẫu thuật, hóa trị hoặc xạ trị.
• Tiên lượng bệnh: Các thông số như mức độ xâm lấn mô, phân độ tế bào (grading) và giai đoạn bệnh (staging) có giá trị dự báo diễn tiến bệnh.
• Kiểm tra đáp ứng điều trị: Phân tích mô sau hóa trị hoặc xạ trị giúp đánh giá hiệu quả can thiệp và xác định kháng trị.

Ví dụ, trong ung thư vú, mô bệnh học cho phép xác định thụ thể nội tiết (ER/PR) và HER2 bằng kỹ thuật immunohistochemistry (IHC), từ đó quyết định dùng thuốc nội tiết hay thuốc nhắm trúng đích.

Các kỹ thuật nâng cao trong histopathology

Bên cạnh nhuộm H&E tiêu chuẩn, nhiều kỹ thuật đặc biệt được áp dụng:

• Immunohistochemistry (IHC): Dùng kháng thể đánh dấu các protein đặc hiệu, hỗ trợ chẩn đoán phân biệt và dự đoán đáp ứng thuốc. Tham khảo chi tiết tại Abcam IHC Protocol.
• In situ hybridization (ISH): Kỹ thuật xác định trình tự DNA hoặc RNA trực tiếp trên mô, ứng dụng trong phát hiện virus HPV, EBV hoặc đột biến gene.
• Frozen section: Cắt lạnh mẫu mô trong khi mổ để chẩn đoán nhanh trong vòng 15–30 phút, quyết định ngay lập tức hướng can thiệp phẫu thuật.
• Digital pathology: Chuyển đổi hình ảnh mô bệnh học sang dạng số để lưu trữ, chia sẻ và phân tích bằng trí tuệ nhân tạo.

Các yếu tố ảnh hưởng đến độ chính xác của histopathology

Để đảm bảo kết quả chẩn đoán tin cậy, cần kiểm soát tốt các yếu tố sau:

• Thời gian cố định mẫu: Nếu cố định quá muộn hoặc quá lâu, mẫu mô có thể bị biến tính, mất cấu trúc.
• Chất lượng nhuộm: Quy trình nhuộm kém sẽ làm mờ ranh giới tế bào, khó phân biệt các đặc điểm bệnh lý.
• Trình độ bác sĩ giải phẫu bệnh: Kinh nghiệm đọc slide và kiến thức lâm sàng quyết định sự chính xác trong phân tích mô bệnh học.
• Tiêu chuẩn phòng xét nghiệm: Phòng lab cần được kiểm định chất lượng theo ISO 15189 hoặc các chuẩn tương đương để đảm bảo độ tin cậy.

Ứng dụng công nghệ trong histopathology hiện đại

Sự kết hợp giữa mô bệnh học truyền thống và công nghệ hiện đại đang mở ra nhiều hướng đi mới:

• Trí tuệ nhân tạo (AI): Các mô hình học sâu (deep learning) có khả năng tự động phân tích hình ảnh mô học, phát hiện tế bào bất thường và tiên lượng bệnh nhân. Tham khảo ứng dụng AI trong pathology tại Nature Medicine.
• Whole Slide Imaging (WSI): Công nghệ quét toàn bộ slide mô bệnh học ở độ phân giải cao, cho phép xem mẫu qua nền tảng trực tuyến với độ chính xác cao.
• Pathology cloud: Lưu trữ đám mây cho phép chia sẻ dữ liệu nhanh chóng giữa các bệnh viện và trung tâm nghiên cứu.

Vai trò của histopathology trong nghiên cứu khoa học

Histopathology không chỉ phục vụ chẩn đoán lâm sàng mà còn là công cụ nghiên cứu then chốt:

• Nghiên cứu cơ chế bệnh sinh: Xác định thay đổi vi mô đầu tiên của bệnh trước khi có triệu chứng lâm sàng.
• Đánh giá mô hình bệnh: Trong nghiên cứu tiền lâm sàng, đánh giá mô bệnh học động vật thực nghiệm cung cấp bằng chứng về tính an toàn và hiệu quả của thuốc mới.
• Phát triển biomarker: Phát hiện các dấu ấn mô học mới giúp chẩn đoán sớm và điều trị cá thể hóa.

Kết luận

Histopathology là nền tảng không thể thay thế trong chẩn đoán và nghiên cứu y học. Khả năng phân tích thay đổi vi mô trong mô học cho phép bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác, định hướng điều trị hợp lý và tiên lượng bệnh hiệu quả. Sự hội nhập của công nghệ kỹ thuật số và trí tuệ nhân tạo đang nâng cao khả năng ứng dụng mô bệnh học trong kỷ nguyên y học cá thể hóa.

Để cập nhật thêm các xu hướng mới về mô bệnh học, bạn có thể theo dõi tại Diagnostic Pathology Journal và Nature Histopathology Collection.