Tạp chí Khoa học xã hội miền Trung

Chủ quyền quốc gia luôn gắn với quá trình lịch sử và có tính lịch sử. Cùng với sự tiến bộ và sự phát triển nhanh chóng các nền tảng công nghệ, nội hàm của “chủ quyền quốc gia” cũng phải được bổ sung, hoàn thiện. Nếu như trước đây “chủ quyền quốc gia” được giới định bằng vùng đất, vùng trời, vùng biển-hải đảo và sau đó đến “không gian thứ tư”: không gian vũ trụ, thì ngày nay với xu thế của kinh tế số, xã hội số,… chủ quyền quốc gia phải được bổ sung “không gian thứ năm”: không gian mạng. Bài viết phân tích một số vấn đề lý luậnthực tiễn, tính tất yếu, quan điểm, giải pháp để xác lập và tuyên bố chủ quyền quốc gia trên không gian mạng làm căn cứ pháp lý cho việc đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, góp phần bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong bối cảnh mới.

Mỗi một dân tộc, một cộng đồng cư dân sinh sống ở Việt Nam đều có biểu hiện lịch sử văn hoá, tín ngưỡng và thẩm mỹ khác nhau thông qua trang phục, cách tạo dáng, chất liệu và đặc biệt là hệ thống hoa văn trang trí. Trong đời sống vật chất và tinh thần của người M’nông, hoa văn không chỉ thể hiện nghệ thuật đặc sắc riêng biệt mà còn thể hiện những quan niệm tâm linh, tâm tư, tình cảm cũng như những ước vọng về một cuộc sống an bình, hoà thuận, với thiên nhiên. Từ những môtip, hình tượng được cách điệu trong cuộc sống người M’nông đã tạo ra một hệ thống hoa văn mang bản sắc riêng của dân tộc. Hệ thống hoa văn đó đã góp phần giữ gìn và bảo tồn tri thức dân gian, bản sắc văn hoá, lịch sử phát triển và trong sự giao thoa văn hoá của tộc người M’nông với các dân tộc khác.

Nghiên cứu này tập trung phân tích, đánh giá thực trạng năng suất lao động (NSLĐ) của thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2010 - 2019. Kết quả nghiên cứu cho thấy, năng suất lao động thành phố Đà Nẵng năm 2019 đã tăng 2,34 lần (tính theo giá hiện hành) so với năm 2010, gấp gần 1,8 lần mức NSLĐ bình quân cả nước. Tuy nhiên, tốc độ tăng NSLĐ thành phố giai đoạn 2010 - 2019 chỉ ở mức trung bình (bình quân 8,19%/năm), ở mức xấp xỉ so với tốc độ tăng NSLĐ bình quân cả nước. Tốc độ tăng NSLĐ bình quân năm khá thấp ở các ngành kinh tế mũi nhọn của thành phố như Vận tải kho bãi (1,15%); Thông tin truyền thông (3,48%); Dịch vụ lưu trú và ăn uống (5,08%) cũng như của thành phần kinh tế ngoài nhà nước (3,46%). Đây là một trong những nguyên nhân chính khiến NSLĐ của thành phố chưa thật sự bức phá đúng như kỳ vọng. Do đó, việc xây dựng một chiến lược tổng thể, đặc biệt là việc phân bổ và sử dụng một cách hợp lý các nguồn lực đầu tư là một trong những giải pháp chính nhằm cải thiện mạnh tốc độ tăng NSLĐ của thành phố Đà Nẵng trong thời gian đến.

Nghiên cứu này khám phá sự thay đổi văn hóa và xã hội tại ba làng nghề truyền thống của Hội An gồm làng mộc Kim Bồng, làng gốm Thanh Hà, và làng rau Trà Quế dưới tác động của du lịch. Với sự phát triển mạnh mẽ của du lịch, các làng nghề này đang đối mặt với những thay đổi quan trọng về giá trị văn hóa, phong tục tập quán, và mối quan hệ xã hội. Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính, bao gồm phỏng vấn sâu với các nghệ nhân, người dân địa phương và du khách, kết hợp với quan sát tham gia để thu thập dữ liệu. Kết quả cho thấy du lịch đã mang lại lợi ích kinh tế đáng kể cho các làng nghề, nhưng đồng thời cũng làm biến đổi phong tục tập quán truyền thống, gia tăng sự thương mại hóa văn hóa, và làm thay đổi cấu trúc xã hội của cộng đồng. Mối quan hệ xã hội trong các làng nghề cũng chịu nhiều ảnh hưởng do sự chuyển dịch từ nền kinh tế nông nghiệp sang du lịch. Nghiên cứu khuyến nghị cần có các chính sách bảo tồn văn hóa địa phương và chiến lược phát triển du lịch bền vững để duy trì bản sắc văn hóa trong khi vẫn thúc đẩy sự phát triển kinh tế.

Nguyễn Đình Chiểu là một nhà thơ - nhà văn lớn của dân tộc, đóng góp nhiều tác phẩm có giá trị vào kho tàng văn học Việt Nam. Sự nghiệp sáng tác của ông chia làm hai giai đoạn trước và sau khi thực dân Pháp xâm lược. Ở giai đoạn đầu, nội dung thơ văn đều nhằm mục đích truyền bá đạo lí làm người. Giai đoạn sau, thơ văn của ông là lá cờ đầu của văn thơ yêu nước chống Pháp. Tư tưởng cơ bản trong thơ văn đồ Chiểu là “chở đạo đâm gian”, điều này nhất quan trong cả cuộc đời sáng tác của ông. Trong giới hạn bài viết, bằng phương pháp thông kê, phân tích ngữ liệu tiêu biểu, chúng tôi mong muốn đi sâu làm rõ những ảnh hưởng của nho giáo trong nội dung sáng tác của Nguyễn Đình Chiểu, cụ thể là quan niệm trung – hiếu và nhân nghĩa.

Thúc đẩy trao quyền kinh tế cho phụ nữ thông qua tăng cường các cơ hội tiếp cận các nguồn tín dụng là chiến lược được các tổ chức quốc tế cũng như các quốc gia, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển chú trọng. Tuy vậy, nhiều nghiên cứu trong và ngoài nước cũng cho thấy vẫn còn tồn tại khoảng cách giới và bất bình đẳng giới trong tiếp cận vốn tín dụng chính thức ở các quốc gia trên thế giới và tại Việt Nam. Bài viết này trên cơ sở phương pháp tổng hợp và phân tích tài liệu thứ cấp sẽ nhận diện những thuận lợi, khó khăn trong tiếp cận vốn tín dụng chính thức của phụ nữ làm chủ doanh nghiệp nhỏ và vừa thông qua các kết quả nghiên cứu dựa trên bằng chứng, nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến việc tiếp cận tín dụng chính thức của phụ nữ làm chủ doanh nghiệp nhỏ và vừa, phát hiện khoảng trống trong nghiên cứu để đề ra hướng nghiên cứu tiếp theo.

Dựa trên khung lý thuyết của Mô hình tăng trưởng Tân Cô điển (Solow), Bài viết sử dụng phương pháp định lượng để đo lường ảnh hưởng của các nhân tố sản xuất đến tăng trưởng kinh tế khu vực Dịch vụ của Thành phố Đà Nẵng. Kết quả phân tích dựa trên dữ liệu chuỗi thời gian giai đoạn 2010-2022, cho thấy các nhân tố sản xuất đóng góp vào tăng trưởng khu vực Dịch vụ của Đà Nẵng đều tích cực và theo thứ tự đóng góp là: Năng suất nhân tố tổng hợp (TFP), Lao động, và Vốn. Tuy nhiên, kết quả cũng cho thấy đóng góp của nhân tố Vốn chưa tương xứng với quy mô đầu tư của khu vực Dịch vụ; đồng thời, có hiện tượng lấn át rất lớn trong giá trị đầu tư của khu vực Dịch vụ, so với khu vực Nông lâm – Thủy sản, và Công nghiệp – Xây dựng của Đà Nẵng.

Nghiên cứu này có hai mục tiêu chính, một là tìm hiểu thành phần cấu thành của cảm xúc hoài niệm thông qua hai thái cực xúc cảm (tích cực và tiêu cực) và hai là đánh giá tác động của cảm xúc hoài niệm lên ý định quay trở lại điểm đến thành phố Huế. Bài báo này đã đề xuất một mô hình nghiên cứu dựa trên lý thuyết về cảm xúc hoài niệm, mô hình kích thích-chủ thể-phản ứng và những nghiên cứu thực tiễn liên quan đến cảm xúc hoài niệm trong du lịch. Sử dụng cách tiếp cận định lượng, nghiên cứu này áp dụng mô hình phương trình cấu trúc để phân tích dữ liệu của 217 đối tượng điều tra. Kết quả phân tích chỉ ra rằng cảm xúc khơi dậy tích cực đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nên cảm xúc hoài niệm của khách du lịch, và cảm xúc hoài niệm có tác động tích cực có ý nghĩa lên ý định quay trở lại của du khách đối với điểm đến thành phố Huế. Nghiên cứu này cung cấp cơ sở để đề xuất các giải pháp phát triển chiến lược hiệu quả trong việc thu hút du khách, xây dựng thương hiệu điểm đến, hướng tới mục tiêu phát triển du lịch bền vững cho thành phố Huế.

Phân quyền là khái niệm quan trọng đối với việc tổ chức và quản lý nhà nước, giúp phân chia quyền lực và trách nhiệm giữa các cấp quản lý khác nhau, nâng cao hiệu quả và dân chủ trong quản lý của các quốc gia. Nghiên cứu ưu, nhược điểm của mô hình phân quyền của các quốc gia trên thế giới, từ đó đúc rút được bài học quý báu giúp Việt Nam cải thiện hệ thống quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.

Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) của Liên minh châu Âu (EU) đang đặt ra những thách thức lớn về phát thải carbon đối với các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam, đặc biệt là các ngành công nghiệp nặng như thép và xi măng. Bài viết này phân tích các thách thức mà CBAM mang lại, đánh giá hiệu quả của các chính sách hỗ trợ từ Chính phủ Việt Nam, và đưa ra một số hàm ý chính sách nhằm giúp doanh nghiệp nâng cao khả năng thích ứng với cơ chế này. Việc áp dụng các chính sách hỗ trợ toàn diện không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng quy định CBAM mà còn tạo động lực cho quá trình chuyển đổi xanh, nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam trên trường quốc tế.