Oxidative stress and human diseases: Origin, link, measurement, mechanisms, and biomarkers

Critical Reviews in Clinical Laboratory Sciences - Tập 46 Số 5-6 - Trang 241-281 - 2009
Daniela Giustarini1, Isabella Dalle‐Donne, Dimitrios Tsikas, Ranieri Rossi
1Department of Evolutionary Biology, University of Siena, Italy. [email protected]

Tóm tắt

Từ khóa


Tài liệu tham khảo

Sies H., 1985, Oxidative Stress, 1, 10.1016/B978-0-12-642760-8.50005-3

10.3109/10408449309104073

Halliwell B, 1999, Free Radicals in Biology and Medicine,, 3, 105

Klotz LO, 2003, J Nutr, 133, 1448S, 10.1093/jn/133.5.1448S

Sies H., 1991, Oxidative Stress: Introduction

Dalle-Donne I, 2006, Redox Proteomics: From Protein Modifications to Cellular Dysfunction and Diseases, 487, 10.1002/0471973122

Dalle-Donne I, 2006, Clin Chem, 52, 602, 10.1373/clinchem.2005.061408

10.1111/j.1471-4159.2006.03907.x

10.1042/BJ20061131

Granot E, 2004, Am J Clin Nutr, 79, 226, 10.1093/ajcn/79.2.226

10.1016/j.mam.2005.07.004

10.1023/B:MEBR.0000043973.10494.85

Rachmilewitz EA, 2005, Ann NY Acad Sci, 1054, 118, 10.1196/annals.1345.014

10.1016/S0891-5849(03)00175-8

10.1016/j.cardiores.2003.10.025

10.1113/jphysiol.2003.055913

10.1016/j.tibs.2006.07.005

Feldman EL., 2003, J Clin Invest, 11, 431, 10.1172/JCI200317863

Yorek MA., 2003, Free Radic Res, 37, 471, 10.1080/1071576031000083161

Jay D, 2006, Free Radic Biol Med, 40, 183, 10.1016/j.freeradbiomed.2005.06.018

10.1016/j.taap.2006.01.003

10.1016/j.freeradbiomed.2005.04.030

10.1001/jama.295.14.1681

10.1007/s00125-007-0842-6

10.1152/physrev.00047.2003

10.1111/j.1538-7836.2005.01370.x

Nicholls SJ, 2005, Trends Cardiovasc Med, 15, 212, 10.1016/j.tcm.2005.06.004

Harman D., 1957, J Gerontol, 2, 298

10.1038/35041687

Halliwell B, 1999, Free radicals in Biology and Medicine, 3, 784

Masoro EJ., 2000, Exp Gerontol, 35, 299, 10.1016/S0531-5565(00)00084-X

10.2741/3174

Masoro EJ., 2009, Biochim Biophys Acta

10.1016/0891-5849(96)00131-1

Jahoor F, 1999, Am J Physiol, 276, E205

Aukrust P, 1999, Nutrition, 15, 165, 10.1016/S0899-9007(98)00156-7

Mahadik SP, 2006, Int Rev Psychiatry, 18, 119, 10.1080/09540260600581993

10.1097/01.ogx.0000193879.79268.59

Patel M., 2004, Free Radic Biol Med, 37, 1951, 10.1016/j.freeradbiomed.2004.08.021

10.1111/j.1365-2133.2004.05984.x

10.1007/s00415-004-0348-9

James SJ, 2004, Am J Clin Nutr, 80, 1611, 10.1093/ajcn/80.6.1611

Longoni B, 2001, FASEB J, 15, 731, 10.1096/fj.00-0163com

Keys A., 1995, Am J Clin Nutr, 61, 1321S, 10.1093/ajcn/61.6.1321S

10.1056/NEJM199708073370607

10.7326/0003-4819-134-12-200106190-00010

10.1016/j.amjmed.2006.03.045

10.2337/dc08-0080

10.1016/j.freeradbiomed.2005.05.003

10.2174/138945006777435254

10.1079/PNS2006501

10.1016/S0140-6736(03)13637-9

10.7326/0003-4819-142-1-200501040-00110

Bleys J, 2006, Am J Clin Nutr, 84, 880, 10.1093/ajcn/84.4.880

10.1001/jama.297.8.842

10.1136/bmj.39350.500428.47

Heart Protection Collaborative Study Group, 2002, Lancet, 360, 23, 10.1016/S0140-6736(02)09328-5

10.1136/bmj.325.7354.11

10.1016/j.ehj.2004.05.007

10.1200/JCO.2005.05.514

Burns KE, 2005, JAMA, 294, 342, 10.1001/jama.294.3.342

10.1016/S0140-6736(05)66456-2

10.1001/jama.294.1.56

10.1001/jama.293.11.1338

Petersen RC, 2005, N Engl J Med, 352, 2379, 10.1056/NEJMoa050151

10.1161/01.CIR.0000160866.90148.76

10.1001/archinte.166.22.2462

10.1097/00149831-200606000-00008

Poston L, 2006, Lancet, 367, 1145, 10.1016/S0140-6736(06)68433-X

10.1056/NEJMoa054186

10.1001/archinte.167.15.1610

Sisillo E, 2008, Crit Care Med, 36, 81, 10.1097/01.CCM.0000295305.22281.1D

10.1016/j.ophtha.2007.06.040

10.1056/NEJM199404143301501

10.1056/NEJM199605023341801

10.1056/NEJM199605023341802

10.1016/S0140-6736(99)07072-5

10.1056/NEJM200001203420302

10.1056/NEJMoa011090

10.1016/S0140-6736(04)17138-9

The HOPE and HOPE-TOO Trial Investigators, 2005, JAMA, 293, 1338, 10.1001/jama.293.11.1338

Meagher EA, 2001, JAMA, 285, 1178, 10.1001/jama.285.9.1178

10.1126/science.1111726

10.1161/01.HYP.0000188408.49896.c5

Raijmakers MT, 2005, Curr Pharm Des, 11, 711, 10.2174/1381612053381837

10.1001/archopht.119.10.1417

Chew EY, 2005, Arch Ophthalmol, 123, 395, 10.1001/archopht.123.3.395

Age-Related Eye Disease Study 2 (AREDS2). Bethesda, MD: National Eye Institute. [Accessed 2009 May 19]; Available from: http://www.nei.nih.gov/areds2/.

10.1080/1040869059096

10.1016/j.freeradbiomed.2004.04.019

10.1074/jbc.M202832200

10.1016/S0006-2952(02)01621-0

Halliwell B, 2005, Am J Clin Nutr, 81, 268S, 10.1093/ajcn/81.1.268S

O’Reilly JD, 2001, Am J Clin Nutr, 73, 1040, 10.1093/ajcn/73.6.1040

10.1016/j.cardiores.2006.06.030

10.1016/j.abb.2008.01.028

10.1093/aje/kwj082

Caccetta RA, 2000, Am J Clin Nutr, 71, 67, 10.1093/ajcn/71.1.67

10.1016/j.cardiores.2006.10.004

10.7326/0003-4819-142-1-200501040-00112

Frank E, 2000, Am J Clin Nutr, 72, 969, 10.1093/ajcn/72.4.969

10.1001/archinte.162.13.1472

10.1056/NEJM199404143301501

Mino M., 1989, Int J Vitam Nutr Res Suppl, 30, 69

10.1016/j.clinthera.2005.03.002

Quig D., 1998, Altern Med Rev, 3, 262

10.1002/mnfr.200500094

Olmedo JM, 2006, Int J Dermatol, 45, 909, 10.1111/j.1365-4632.2006.02844.x

Carr A, 1999, FASEB J, 13, 1007, 10.1096/fasebj.13.9.1007

Bhatti F, 2005, Kidney Int, 67, 1371, 10.1111/j.1523-1755.2005.00214.x

10.1016/j.freeradbiomed.2005.09.024

10.1016/j.amjcard.2008.02.003

Blackhall ML, 2005, Nephrol Dial Transplant, 20, 1970, 10.1093/ndt/gfh875

Sarkany RP., 2002, Photodermatol Photoimmunol Photomed, 18, 147, 10.1034/j.1600-0781.2002.00708.x

Hazell LJ, 1997, FEBS Lett, 414, 541, 10.1016/S0014-5793(97)01066-1

10.1016/0076-6879(94)34108-7

10.1016/j.phrs.2007.01.012

Niki E., 2000, Free Radic Res, 33, 693, 10.1080/10715760000301221

Frei B., 2003, J Am Coll Cardiol, 42, 253, 10.1016/S0735-1097(03)00574-6

10.1016/j.bbrc.2006.03.217

10.1023/A:1027374931887

Bonnafous P, 1999, Biochim Biophys Acta, 1461, 123, 10.1016/S0005-2736(99)00154-6

10.1373/clinchem.2005.061408

Adiga IK, 2007, Int J Cardiol, 115, 246, 10.1016/j.ijcard.2006.01.049

10.1016/j.jns.2005.08.016

Ahmed RS, 2006, Indian J Med Res, 123, 781

10.1016/j.cca.2005.12.025

Bednarek-Tupikowska G, 2006, Clin Endocrinol, 64, 463, 10.1111/j.1365-2265.2006.02494.x

10.1097/01.ede.0000220655.53323.e9

10.1249/01.mss.0000222839.51144.3e

Close GL, 2006, Br J Nutr, 95, 976, 10.1079/BJN20061732

10.1007/s00467-006-0039-0

10.1080/10715760600592962

10.1007/s00408-005-2561-4

Hsu WT, 2006, Ann Clin Lab Sci, 36, 174

10.1080/10715760600580470

10.1080/13547500600633897

Kim YH, 2006, J Obstet Gynaecol Res, 32, 32, 10.1111/j.1447-0756.2006.00348.x

10.1016/j.numecd.2005.08.004

Konukoglu D, 2006, Arch Med Res, 37, 602, 10.1016/j.arcmed.2005.12.002

Krediet TG, 2006, J Pediatr, 148, 740, 10.1016/j.jpeds.2006.01.037

Manoharan S, 2005, Indian J Med Res, 122, 529

10.1097/01.fjc.0000196241.96759.71

Misra R, 2006, J Obstet Gynaecol Res, 32, 299, 10.1111/j.1447-0756.2006.00410.x

10.1016/j.clnu.2005.11.007

Neri S, 2006, Free Radic Res, 40, 615, 10.1080/10715760600623825

Ozdogan M, 2006, World J Emerg Surg, 1, 6, 10.1186/1749-7922-1-6

Pal BK, 2006, Trans R Soc Trop Med Hyg, 100, 650, 10.1016/j.trstmh.2005.10.017

Sajewicz W, 2006, Pancreas, 32, 139, 10.1097/01.mpa.0000186247.81457.f7

Schepens MA, 2006, Clin Nutr, 25, 939, 10.1016/j.clnu.2006.05.001

10.1111/j.1475-097X.2006.00658.x

Stephensen CB, 2006, Am J Clin Nutr, 83, 1135, 10.1093/ajcn/83.5.1135

Tanriverdi H, 2006, Circ J, 70, 593, 10.1253/circj.70.593

10.1016/j.jnutbio.2005.10.013

Tzivras M, 2006, World J Gastroenterol, 12, 3416, 10.3748/wjg.v12.i21.3416

10.1016/j.cca.2006.01.006

White M, 2006, Clin Sci, 110, 483, 10.1042/CS20050317

Yardim-Akaydin S, 2006, Scand J Rheumatol, 35, 61, 10.1080/03009740510026878

Zwolinska D, 2006, Pediatr Nephrol, 21, 705, 10.1007/s00467-006-0053-2

Bamonti F, 2006, Clin Chem Lab Med, 44, 391, 10.1515/CCLM.2006.084

Christofides J, 2006, J Neurochem, 97, 1078, 10.1111/j.1471-4159.2006.03807.x

Attri S, 2006, Pediatr Res, 59, 593, 10.1203/01.pdr.0000203098.77573.39

10.1111/j.1600-051X.2006.00923.x

10.1016/j.atherosclerosis.2006.01.011

10.1016/j.atherosclerosis.2006.04.030

Mandrioli J, 2006, Neurosci Lett, 401, 203, 10.1016/j.neulet.2006.03.013

Melissas J, 2006, Obes Surg, 16, 314, 10.1381/096089206776116444

10.1016/j.cca.2006.02.020

10.1079/BJN20051674

Schulpis KH, 2006, Acta Paediatr, 95, 164, 10.1080/08035250500297810

10.1016/j.phrs.2006.01.008

Zitnanová I, 2006, Clin Chem Lab Med, 44, 306, 10.1515/CCLM.2006.053

Andersen LF, 2006, Br J Nutr, 95, 358, 10.1079/BJN20051638

Rousseau AS, 2006, J Nutr Biochem, 17, 463, 10.1016/j.jnutbio.2005.10.001

Guenegou A, 2006, Thorax, 61, 320, 10.1136/thx.2005.047373

10.1016/j.ajog.2005.11.032

Zhou JF, 2006, Asian J Androl, 8, 317, 10.1111/j.1745-7262.2006.00144.x

Lee DH, 2006, Am Heart J, 151, 1, 10.1016/j.ahj.2005.03.021

Shoji H, 2006, Free Radic Res, 40, 379, 10.1080/10715760500539147

10.1016/j.freeradbiomed.2005.10.051

10.1007/s10522-006-9002-5

Rossi V, 2006, Free Radic Biol Med, 40, 907, 10.1016/j.freeradbiomed.2005.11.021

Ahmadzadehfar H, 2006, Life Sci, 78, 894, 10.1016/j.lfs.2005.05.099

Cottone S, 2006, Transplant Proc, 38, 1026, 10.1016/j.transproceed.2006.02.009

10.1016/j.amjhyper.2005.09.005

Elesber AA, 2006, Free Radic Res, 40, 385, 10.1080/10715760500539154

10.1016/j.jhep.2006.02.011

10.1080/13547500600565693

Lemarechal H, 2006, Clin Chim Acta, 367, 156, 10.1016/j.cca.2005.12.006

Mera K, 2005, Hypertens Res, 28, 973, 10.1291/hypres.28.973

Trombetta D, 2006, Ann Hematol, 85, 520, 10.1007/s00277-006-0115-3

Zurawa-Janicka D, 2006, Scand J Rheumatol, 35, 193, 10.1080/03009740500492976

10.1164/rccm.200509-1387OC

Pawlak K, 2006, Med Sci Monit, 12, CR181

Mylona-Karayanni C, 2006, Pediatr Diabetes, 7, 51, 10.1111/j.1399-543X.2006.00147.x

Wurzinger S, 2006, Life Sci, 78, 1754, 10.1016/j.lfs.2005.08.010

10.1016/j.jacc.2005.09.063

Zhao W, 2006, Birth Defects Res A Clin Mol Teratol, 76, 230, 10.1002/bdra.20240

Ryan-Borchers TA, 2006, Am J Clin Nutr, 83, 1118, 10.1093/ajcn/83.5.1118

Awadallah SM, 2006, Clin Chim Acta, 365, 330, 10.1016/j.cca.2005.09.021

Lee AB, 2006, Intern Med J, 36, 237, 10.1111/j.1445-5994.2006.01044.x

Sasaki M., 2006, J Artif Organs, 9, 50, 10.1007/s10047-005-0318-8

Odetti P, 2006, Free Radic Res, 40, 207, 10.1080/10715760500445121

10.1038/sj.ejcn.1602388

Khan F, 2006, Clin Chim Acta, 370, 100, 10.1016/j.cca.2006.01.020

10.1097/01.mpa.0000203958.93758.bd

10.1080/10715760500519834

Fialova L, 2006, Scand J Clin Lab Invest, 66, 121, 10.1080/00365510500375230

Massaccesi L, 2006, Mech Ageing Dev, 127, 324, 10.1016/j.mad.2005.12.002

10.1515/CCLM.2006.068

Rossi R, 2006, Clin Chem, 52, 1406, 10.1373/clinchem.2006.067793

Inoue T, 2006, Thromb Haemost, 95, 43, 10.1160/TH05-08-0591

10.1016/j.clinbiochem.2005.11.018

Chandrasena LG, 2006, Ann Clin Lab Sci, 36, 201

Nikolic-Kokic A, 2006, Clin Chem Lab Med, 44, 589, 10.1515/CCLM.2006.111

10.1111/j.1365-2141.2005.05834.x

10.1016/j.metabol.2006.01.003

Stepniewska J, 2006, Arch Med Res, 37, 353, 10.1016/j.arcmed.2005.07.012

Biesiada G, 2006, Clin Hemorheol Microcirc, 34, 383

10.1111/j.1478-3231.2005.01213.x

Abu-Amero KK, 2006, Br J Ophthalmol, 90, 823, 10.1136/bjo.2006.090332

10.2169/internalmedicine.45.1491

10.1016/j.fct.2006.03.004

Alidoost F, 2006, Int Immunopharmacol, 6, 1305, 10.1016/j.intimp.2006.04.004

10.1016/j.nbd.2006.01.013

Sampson MJ, 2006, Diabetes Care, 29, 283, 10.2337/diacare.29.02.06.dc05-1715

Taccone-Gallucci M, 2006, Kidney Int, 69, 1450, 10.1038/sj.ki.5000291

Zana M, 2006, Biochem Biophys Res Commun, 345, 726, 10.1016/j.bbrc.2006.04.167

Zhao X, 2006, Am J Clin Nutr, 83, 163, 10.1093/ajcn/83.1.163

10.1016/S0098-2997(02)00017-1

10.1038/sj.bjp.0705776

Schwedhelm E, 2007, Curr Pharmac Anal, 3, 39, 10.2174/157341207779802340

Ryberg H, 2007, J Chromatogr B, 851, 160, 10.1016/j.jchromb.2007.02.001

Proudfoot J, 1999, Anal Biochem, 272, 209, 10.1006/abio.1999.4187

Devaraj S, 2001, Clin Chem, 47, 1974, 10.1093/clinchem/47.11.1974

Vassalle C, 2004, Circulation, 109, e49, 10.1161/01.CIR.0000141257.61498.6A

Tsikas D, 2003, J Chromatogr B, 794, 237, 10.1016/S1570-0232(03)00457-4

Basu S., 1998, Prostaglandins, Leulotrienes Essential Fatty Acids, 58, 319, 10.1016/S0952-3278(98)90042-4

Rossi R, 2002, Clin Chem, 48, 742, 10.1093/clinchem/48.5.742

10.1016/j.abb.2003.12.022

Tsikas D, 2005, J Chromatogr B, 814, 1, 10.1016/j.jchromb.2004.10.003

10.1023/A:1007669411738

10.1016/S0731-7085(00)00530-6

Mas E, J Chromatogr B, 2008, 133

Chirico S, 1993, Free Radic Res Commun, 19, 51, 10.3109/10715769309056498

Dadgar D, 1995, J Pharm Biomed Anal, 13, 89, 10.1016/0731-7085(94)00106-C

10.1016/S0009-8981(03)00200-6

10.1016/S0378-4347(99)00273-X

Duncan MW., 2003, Amino Acids, 25, 351, 10.1007/s00726-003-0022-z

Gaut JP, 2002, Anal Biochem, 300, 252, 10.1006/abio.2001.5469

Frost MT, 2000, Biochem J, 345, 453, 10.1042/bj3450453

Tsikas D, 2003, J Chromatogr B, 784, 77, 10.1016/S1570-0232(02)00751-1

Esterbauer H., 1993, Am J Clin Nutr, 57, 779S, 10.1093/ajcn/57.5.779S

10.1007/BF02537304

Halliwell B, 1993, Am J Clin Nutr, 57, 715S, 10.1093/ajcn/57.5.715S

Wilson R, 2002, Free Radic Biol Med, 32, 162, 10.1016/S0891-5849(01)00780-8

Comporti M, 2008, Free Radic Biol Med, 44, 247, 10.1016/j.freeradbiomed.2007.10.004

10.1002/anie.200705122

Davies SS., 2009, Eur J Lipid Sci Technol, 111, 64, 10.1002/ejlt.200800132

10.1016/S0076-6879(07)33006-1

10.1089/ars.2007.1956

10.1161/01.ATV.0000152605.64964.c0

Schwedhelm E, 2003, Clin Chem Lab Med, 41, 1552, 10.1515/CCLM.2003.238

Gopaul NK, 2000, Free Radic Biol Med, 28, 806, 10.1016/S0891-5849(00)00167-2

Zhao K, 2001, Methods Enzymol, 335, 296, 10.1016/S0076-6879(01)35252-7

Halliwell B., 2000, Am J Clin Nutr, 72, 1082, 10.1093/ajcn/72.5.1082

10.1016/S0891-5849(02)00808-0

10.1016/S0891-5849(99)00203-8

10.1021/jf030723c

10.1016/S0891-5849(00)00394-4

10.1006/abio.1996.0292

Sies H., 2007, J Nutr, 137, 1493, 10.1093/jn/137.6.1493

10.1016/S0891-5849(00)00198-2

MacKinnon KL, 1999, Clin Biochem, 32, 263, 10.1016/S0009-9120(98)00109-X

10.1038/4241013a

10.1161/CIRCULATIONAHA.107.713867

10.1038/426787a

Giustarini D, 2006, J Gerontol A Biol Sci Med Sci, 61, 1030, 10.1093/gerona/61.10.1030

Förstermann U., 2006, Eur J Clin Pharmacol, 62, 5, 10.1007/s00228-005-0006-x

Giustarini D, 2003, Clin Chim Acta, 330, 85, 10.1016/S0009-8981(03)00046-9

Tsikas D, 2009, Clin Biochem, 42, 1200, 10.1016/j.clinbiochem.2009.01.026

10.1016/j.jchromb.2006.07.054

10.1016/S0076-6879(07)00823-3

10.1073/pnas.221381098

Yang BK, 2003, Free Radic Res, 37, 1, 10.1080/1071576021000033112

10.1016/j.jchromb.2006.12.012

10.1016/j.niox.2005.11.004

Giustarini D, 2004, Free Radic Res, 38, 1235, 10.1080/10715760400017327

Giustarini D, 2004, Trends Pharmacol Sci, 25, 311, 10.1016/j.tips.2004.04.009

10.1038/435737a

Normile D, 2006, Science, 311, 156, 10.1126/science.311.5758.156

Sudbo J, 2005, Lancet, 366, 1359, 10.1016/S0140-6736(05)67488-0

Horton R., 2006, Lancet, 367, 196, 10.1016/S0140-6736(06)68014-8

European Standards Committee on Oxidative DNA Damage (ESCODD), 2003, Free Radic Biol Med, 34, 1089, 10.1016/S0891-5849(03)00041-8

10.1016/j.freeradbiomed.2004.09.017

Kadiiska MB, 2005, Free Radic Biol Med, 38, 711, 10.1016/j.freeradbiomed.2004.10.024

10.1001/jama.287.21.2765

Stichtenoth DO, 2005, Kidney Int, 68, 2197, 10.1111/j.1523-1755.2005.00676.x