Saireito là gì? Các bài báo nghiên cứu khoa học liên quan

Định nghĩa Saireito

Saireito (柴苓湯, Kampo TJ‑114) là một bài thuốc cổ truyền Nhật Bản kết hợp giữa Shosaikoto (小柴胡湯) và Goreisan (五苓散), được chuẩn hóa thành dạng chiết xuất thảo dược để điều trị các rối loạn phù, viêm và rối loạn nước‑điện giải. Saireito được dùng trong y học Kampo hiện đại như một liệu pháp bổ sung (adjunctive) cho các bệnh lý tự miễn, thận, và trong việc giảm tác dụng phụ của hóa trị.

Một nghiên cứu trên động vật cho thấy Saireito làm giảm chứng phù sau phẫu thuật, giảm đường kính phù mô, và ức chế sự biểu hiện các cytokine viêm như TNF‑α và IL‑1β. Việc giảm phản ứng viêm này có thể góp phần vào hiệu quả lâm sàng trong việc giảm sưng, đau, và cải thiện tình trạng phù nề. :contentReference[oaicite:0]{index=0}

Các nghiên cứu được thực hiện tại Nhật Bản chỉ ra rằng Saireito không làm giảm tác dụng chủ yếu của thuốc hóa trị nhưng giúp giảm các triệu chứng như viêm ruột, tiêu chảy và sụt cân liên quan tới hóa trị, thông qua việc giảm apoptosis và viêm đường ruột. :contentReference[oaicite:1]{index=1}

Thành phần và tỉ lệ phối hợp

Saireito bao gồm 12 thành phần thảo dược được phối hợp theo tỷ lệ cố định trong công thức Kampo cổ điển, mỗi vị có vai trò riêng trong tạo hiệu ứng tổng hợp: Bupleuri radix (Saiko), Pinelliae rhizoma, Alismatis rhizoma, Scutellariae radix, Ginseng radix, Glycyrrhizae radix, Zizyphi fructus, Zingiberis rhizoma, Cinnamomi cortex, Atractylodis lanceae rhizoma, Polyporus sclerotium và Poria sclerotium. :contentReference[oaicite:2]{index=2}

Tỷ lệ điển hình từ một nghiên cứu là: Bupleurum root ~7.0 g, Pinellia tuber ~5.0 g, Alisma rhizome ~5.0 g, Scutellaria root ~3.0 g, v.v. Tất cả thành phần này được chuẩn hóa để đảm bảo sự đồng nhất về hoạt chất như saikosaponins, baicalin, wogonin. :contentReference[oaicite:3]{index=3}

Bảng sau đây minh họa cấu thành chính và một vài hoạt chất đặc trưng có thể được đo định tính hoặc định lượng trong Saireito:

Thành phần thảo dược	Hoạt chất đặc trưng	Chức năng chính
Bupleuri radix (Saiko)	Saikosaponin A, B, D	Chống viêm, điều hòa miễn dịch
Scutellariae radix	Baicalin, Wogonin	Chống viêm, chống oxy hóa
Alismatis rhizoma	Alisols	Lợi tiểu, hỗ trợ cân bằng dịch

Cơ chế tác dụng theo y học hiện đại

Saireito thể hiện nhiều hoạt động sinh học: ức chế sản xuất cytokine viêm (như TNF‑α, IL‑1β, IL‑6), giảm hoạt hóa NF‑κB, làm giảm apoptosis tế bào biểu mô ruột sau hóa trị, đồng thời hỗ trợ chức năng lymphatic và giảm phù. :contentReference[oaicite:4]{index=4}

Một nghiên cứu trên chuột cho thấy Saireito làm giảm phản ứng thuốc 5‑fluorouracil (5‑FU) gây mucositis ruột, giảm tế bào apoptotic, giảm biểu hiện mRNA của cytokine viêm. :contentReference[oaicite:5]{index=5}

Hoạt chất như baicalin, oroxylin A được xem là chất chống oxy hóa và ức chế các con đường tín hiệu viêm; saikosaponins đồng thời có thể điều hòa hoạt động của hệ miễn dịch và giảm phù bằng cách ảnh hưởng tới thụ thể vasopressin V2 và cAMP trong vỏ thận. :contentReference[oaicite:6]{index=6}

Chỉ định lâm sàng

Saireito được chỉ định trong các tình trạng phù nề viêm, viêm ruột do hóa trị, hội chứng thận hư nhẹ, viêm cầu thận, và các tình trạng tự miễn như lupus, viêm da, viêm mô tế bào. :contentReference[oaicite:7]{index=7}

Một thử nghiệm lâm sàng ở Nhật Bản cho thấy Saireito giúp giảm phù sau phẫu thuật, giảm đau, cải thiện tốc độ phục hồi tổn thương mô hậu phẫu mà không làm giảm hiệu quả chống ung thư của thuốc hóa trị. :contentReference[oaicite:8]{index=8}

Bảng so sánh chỉ định điển hình:

Tình trạng bệnh	Hiệu quả mong đợi của Saireito
Mucositis ruột khi dùng 5‑FU	Giảm viêm, giảm apoptosis ruột, cải thiện tiêu chảy
Phù sau phẫu thuật	Giảm sưng, giảm phù mô mềm
Bệnh thận (viêm cầu thận, hội chứng thận hư)	Giảm tăng sinh mesangial, cải thiện protein niệu

So sánh với các bài thuốc Kampo khác

Saireito là bài thuốc phối hợp giữa hai phương thuốc Kampo cổ điển: Shosaikoto (nhắm vào điều hòa miễn dịch, kháng viêm) và Goreisan (chủ yếu tác động đến cân bằng thủy dịch và lợi niệu). Việc kết hợp này tạo ra một phương thuốc đa tác dụng, vừa kháng viêm vừa hỗ trợ bài tiết dịch dư thừa, phù hợp với các bệnh lý có yếu tố viêm mạn tính và rối loạn dịch nội môi.

Bảng so sánh dưới đây cho thấy sự khác biệt rõ ràng giữa ba bài thuốc:

Bài thuốc Kampo	Thành phần nổi bật	Chức năng chính	Ứng dụng lâm sàng
Saireito	Saiko, Baicalin, Alismatis	Kháng viêm, lợi tiểu, điều hòa miễn dịch	Phù nề sau phẫu thuật, viêm ruột, thận hư
Shosaikoto	Saiko, Ginseng, Licorice	Kháng viêm, hạ sốt, ổn định gan	Viêm gan, sốt kéo dài, viêm mạn
Goreisan	Takusha, Chorei, Alisma	Lợi niệu, điều hòa dịch	Phù, chóng mặt, viêm tai giữa

Tác dụng phụ và tương tác thuốc

Saireito được đánh giá là an toàn và dung nạp tốt ở hầu hết bệnh nhân. Tuy nhiên, vẫn có báo cáo về một số tác dụng phụ nhẹ và hiếm gặp. Các tác dụng phụ thường bao gồm:

• Khó chịu tiêu hóa như buồn nôn, đầy bụng
• Khô miệng, giảm vị giác
• Phát ban nhẹ hoặc dị ứng (ít gặp)

Tuy hiếm nhưng có thể xảy ra tương tác dược lý khi Saireito được dùng đồng thời với:

• NSAIDs: Làm tăng nguy cơ kích ứng tiêu hóa
• Thuốc lợi tiểu: Có thể tăng tác dụng lợi tiểu, gây mất cân bằng điện giải
• Corticosteroids: Có thể làm tăng hiệu quả điều hòa miễn dịch nhưng cũng tăng nguy cơ ức chế trục HPA nếu kéo dài

Do đó, cần theo dõi chức năng gan, thận và điện giải huyết thanh khi dùng Saireito phối hợp trong điều trị dài hạn.

Bằng chứng lâm sàng và nghiên cứu hiện đại

Nhiều nghiên cứu in vivo và in vitro đã xác nhận hiệu quả của Saireito trong các bệnh lý viêm, phù và bệnh thận. Một nghiên cứu được đăng trên Biological & Pharmaceutical Bulletin (2007) cho thấy Saireito làm giảm phù sau phẫu thuật qua ức chế biểu hiện TNF-α và IL-1β. ([PubMed ID: 17587694](https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17587694/))

Trong một nghiên cứu khác sử dụng mô hình chuột bị mucositis ruột do hóa trị, Saireito giúp cải thiện rõ rệt tổn thương ruột non và làm giảm apoptotic index. Điều này mở ra khả năng ứng dụng trong bảo vệ niêm mạc ruột ở bệnh nhân hóa trị. ([PMC4286213](https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4286213/))

Ngoài ra, Saireito còn được chứng minh giúp điều hòa protein niệu, giảm tăng sinh mesangial ở bệnh thận IgA và làm chậm tiến triển tổn thương thận trong mô hình động vật.

Tình trạng đăng ký và sử dụng quốc tế

Saireito hiện là một trong số các bài thuốc Kampo được đăng ký chính thức trong danh mục thuốc kê đơn tại Nhật Bản, do các công ty như Tsumura hoặc Kracie sản xuất. Mỗi chế phẩm đều tuân thủ tiêu chuẩn GMP và được kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt bởi PMDA. ([pmda.go.jp](https://www.pmda.go.jp/english/))

Ở Hàn Quốc, Saireito có thể được phân phối dưới dạng thuốc đông y có kiểm soát. Tại các quốc gia châu Âu và Hoa Kỳ, Saireito chủ yếu xuất hiện trong danh mục thực phẩm chức năng hoặc dược liệu truyền thống, được giám sát theo hệ thống THMP (Traditional Herbal Medicinal Products).

FDA và EMA chưa cấp phép chính thức cho Saireito như một thuốc kê đơn, nhưng một số sản phẩm chứa thành phần tương tự có mặt trên thị trường quốc tế dưới dạng "botanical drug" hoặc "dietary supplement". ([EMA website](https://www.ema.europa.eu/en))

Xu hướng nghiên cứu và ứng dụng tương lai

Xu hướng nghiên cứu hiện nay về Saireito tập trung vào:

• Tác động của từng hoạt chất riêng lẻ như saikosaponin, baicalin đến hệ miễn dịch bẩm sinh
• Ứng dụng Saireito trong điều trị bệnh thận mạn, viêm ruột mạn tính, và ung thư viêm dai dẳng
• Phát triển dạng bào chế mới như viên nang mềm, chiết xuất nano để tăng sinh khả dụng

Một hướng nghiên cứu đầy hứa hẹn là kết hợp Saireito với liệu pháp miễn dịch ung thư hoặc hóa trị liệu để giảm độc tính lên hệ tiêu hóa và cải thiện chất lượng sống cho bệnh nhân. Nhiều trung tâm như Kyoto University và Kanazawa Medical University đang tiến hành thử nghiệm tiền lâm sàng và lâm sàng về vấn đề này.

Tài liệu tham khảo

1. Yamamoto M, et al. (2007). Saireito attenuates postoperative edema. Biol Pharm Bull, 30(5): 930–933. Link
2. Kato H, et al. (2015). Protective effect of Saireito against mucositis. J Tradit Complement Med. Link
3. PMDA – Pharmaceuticals and Medical Devices Agency Japan. Link
4. Tsumura Kampo Product Catalog. Link
5. EMA – European Medicines Agency: Traditional Herbal Medicinal Products. Link
6. UHMS. Kampo Formulations and Renal Disease. Link