Tạp chí Khoa học xã hội miền Trung

Văn hóa truyền thống của người Bahnar đã tạo nên sự đa dạng văn hóa tộc người của tỉnh Gia Lai. Trong đó, giá trị hôn nhân của người Bahnar là một yếu tố quan trọng, được người Bahnar kế thừa, phát huy xây dựng hạnh phúc gia đình. Đặc điểm hôn nhân truyền thống của người Bahnar và những biến đổi của nó ở Gia Lai được trình bày qua mô tả, phân tích về quan niệm, nguyên tắc, hình thức cư trú và những quy định bảo vệ tính bền vững của hôn nhân người Bahnar. Kết quả nghiên cứu là cơ sở để nhìn nhận khách quan các giá trị cốt lõi của hôn nhân người Bahnar.

Triều Lê - Trịnh rất quan tâm đến giáo dục và khoa cử Nho học, coi đây là một trong những phương thức quan trọng để đào tạo, tuyển chọn nhân tài cho chính quyền quân chủ. Triều đình đã tổ chức khá đều đặn các kì thi Hương, thi Hội, thi Đình để tuyển chọn Tiến sĩ; đồng thời mở thêm một số khoa thi khác như Đông các, Sĩ vọng, Hoành từ, Chế khoa,... nhằm tuyển chọn nhân tài vào trong bộ máy Nhà nước. Để động viên, khích lệ người đỗ đạt cả về đời sống vật chất và tinh thần, triều Lê - Trịnh đã thực thi nhiều chế độ đãi ngộ khác nhau như xướng danh, đề tên trên bảng vàng, bổ dụng chức quan, cấp cho lương bổng,... Nhờ đó, các Nho sĩ của triều Lê - Trịnh đã có những đóng góp quan trọng cho sự phát triển vững bền của quốc gia trong hai thế kỷ XVII, XVIII.

Già hóa dân số đang là vấn đề toàn cầu, xuất hiện ở hầu hết các quốc gia trên thế giới, có ảnh hưởng lớn đến nhiều chiều cạnh phát triển kinh tế xã hội của quốc gia. Việt Nam hiện cũng đang trải qua sự gia tăng nhanh chóng cả về số lượng lẫn tỷ lệ người cao tuổi trong cơ cấu dân số. Bài báo này phân tích thực trạng già hóa dân số tại Việt Nam, nhận diện những thách thức của già hóa dân số đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Trên cơ sở thực tiễn đó, bài viết đề xuất một số gợi ý chính sách giúp Việt Nam thích ứng hữu hiệu với vấn đề già hóa dân số trong bối cảnh hiện nay.

Thời kỳ 1936 - 1939, khi chính phủ Mặt trận nhân dân Pháp ra đời đã thi hành một số chính sách thuận lợi để phát triển báo chí ở Việt Nam, Đảng Cộng sản Đông Dương đã nhanh chóng nắm bắt cơ hội, đẩy mạnh cuộc đấu tranh công khai trên lĩnh vực báo chí. Tuy nhiên, ở Trung Kỳ, dưới sự quản lý của triều đình nhà Nguyễn, các quyền tự do dân chủ trong đó có quyền tự do báo chí vẫn bị bóp nghẹt. Những người cộng sản ở đây đã tận dụng, khai thác mọi điều kiện để có thể xuất bản được báo chí cách mạng với mục đích tuyên truyền những chủ trương của Đảng, giác ngộ quần chúng nhân dân và đấu tranh bảo vệ quyền lợi cho nhân dân lao động. Hàng loạt báo cách mạng đã được ra đời ở Trung Kỳ khẳng định sức sáng tạo, ý thức đấu tranh không ngừng và sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng Cộng sản Đông Dương.

Thuốc trừ sâu hiện là biện pháp được sử dụng thường xuyên để nâng caonăng suất nhưng đồng thời cũng đang đặt ra nhiều áp lực đối với sức khỏe người nông dânvà người tiêu dùng. Sử dụng mô hình cấu trúc tuyến tính, nghiên cứu này xem xét ý định sửdụng thuốc trừ sâu của nông dân dựa trên các lý thuyết tâm lý xã hội. Dữ liệu nghiên cứu đượckhảo sát từ 362 người nông dân ở Quảng Nam trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng12/2020. Kết quả phân tích cho thấy, các yếu tố truyền thông; nhận thức lợi ích; định mức chủquan; kiểm soát hành vi làm gia tăng ý định sử dụng thuốc trừ sâu của nông dân. Trong khiđó, nhận thức rủi ro sức khoẻ và chuẩn mực đạo đức làm giảm ý định sử dụng thuốc trừ sâucủa nông dân. Ngoài ra, hệ thống các cửa hàng mua bán thuốc trừ sâu tại địa phương có ảnhhưởng ý nghĩa đến ý định sử dụng thuốc trừ sâu của người nông dân. Qua đó, bài viết đề xuấtmột số hàm ý đối với các cơ quan hữu quan và người nông dân tỉnh Quảng Nam theo hướnggiảm thiểu việc sử dụng thuốc trừ sâu hướng đến một nền nông nghiệp xanh.

Cùng với nền văn minh lúa nước, nuôi trồng và đánh bắt thủy hải sản, ngườiViệt đã tạo lập nên những phong tục tập quán, nghi lễ, lễ hội gắn liền với dòng sông, connước. Trong đó, hệ thống các vị thần mang dấu ấn sông nước xuất hiện khá thường xuyên vàphổ biến trong đời sống cộng đồng cư dân địa phương. Tục thờ Mẫu của người Huế là một vídụ điển hình cho loại hình tín ngưỡng này. Trong hệ thống các lễ nghi thực hành tín ngưỡngthờ Mẫu Tứ phủ của người Huế, nghi lễ “Thành” là một trong những nghi lễ đặc trưng với mụcđích cầu bình an cho người phụ nữ. Nghiên cứu này tập trung phân tích để làm sáng tỏ vềnghi lễ cúng Thành của người Huế. Từ đó, bài viết rút ra những nét đặc sắc, độc đáo trong vănhóa sông nước của người Huế cũng như nét đặc trưng của thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu củangười Huế so với các địa phương khác trong nước.

Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đối với nhãn hiệu nói chung và bảo vệ quyền sở hữu trítuệ bằng biện pháp dân sự nói riêng luôn có vai trò to lớn đối với phát triển kinh tế - xã hội của đấtnước. Trong hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, việc bảo vệ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ đối vớinhãn hiệu vô cùng quan trọng trong thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam, đồng thời làđiều kiện tiên quyết để kết nối chuỗi cung ứng toàn cầu. Việc bảo vệ tốt quyền sở hữu trí tuệ cho nhàđầu tư và các chủ thể quyền sẽ có vai trò khuyến khích đầu tư, sáng tạo và đồng nghĩa sẽ đóng gópvào sự phát triển của kinh tế và đất nước. Nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng và đề xuất cácgiải pháp nhằm bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đối với nhãn hiệu bằng biện pháp dân sự tại Việt Nam.

Trên cơ sở kết hợp sử dụng hai phương pháp nghiên cứu chính của Khoa học Lịch sử (phương pháp lịch sử và phương pháp lôgic) với các phương pháp nghiên cứu khác (hệ thống, phân tích, tổng hợp, thống kê…), đặc biệt là phương pháp so sánh, bài viết tiến hành nghiên cứu tiền đề và động lực thúc đẩy quá trình du nhập của y học phương Tây vào Việt Nam, những biểu hiện cụ thể của quá trình này ở chốn cung đình của các triều đại quân chủ Việt Nam cũng như trong đời sống của dân chúng nước này, từ đó làm rõ vai trò của các nhà truyền giáo Dòng Tên đối với sự du nhập của Tây y vào Việt Nam trong các thế kỉ XVII, XVIII. Cơ sở tư liệu được sử dụng chủ yếu trong bài viết gồm những thành quả học thuật của giới nghiên cứu Việt Nam cũng như trên thế giới về quá trình du nhập và phát triển cũng như sự giao lưu, tiếp biến diễn ra giữa y học phương Tây với y học truyền thống Việt Nam trong giai đoạn này, đặc biệt là nguồn sử liệu gốc, do các nhà truyền giáo Dòng Tên hoạt động tại Việt Nam trong các thế kỉ XVII, XVIII ghi chép dưới hình thức các tác phẩm, báo cáo, thư từ…. Bài viết sẽ có đóng góp nhất định đối với việc nghiên cứu lịch sử giao lưu văn hóa Đông Tây ở Việt Nam nói chung, cũng như lịch sử du nhập và phát triển của y học phương Tây ở nước này nói riêng trong thế kỉ XVII-XVIII.

Trong bối cảnh môi trường suy thoái như hiện nay, việc trở về với triết lí “kính uý sinh mệnh” của Phật giáo đã và đang là một xu hướng để tìm giải pháp tư tưởng cho việc bảo vệ vạn vật trong tự nhiên và duy trì sự cân bằng của hệ sinh thái. Từ tình thương trầm tư Phật giáo, văn xuôi sinh thái đương đại Việt Nam đã đưa ra thông điệp quan trọng để kiến lập nên chủ nghĩa nhân văn sinh thái. Thông qua thể nghiệm nhân sinh Phật giáo trên cơ sở tâm bi (chia sẻ cảm giác thương đau cùng muôn loài) và tâm từ (kiểu cốt truyện hướng thiện), bài viết liên hệ tới những thông điệp xanh và xác định đặc điểm của chủ nghĩa nhân văn sinh thái trong phạm vi tác phẩm văn xuôi đương đại viết về động vật. Bài viết cũng nhấn mạnh khả năng góp phần kết nối văn học với những vấn đề thiết cốt của nhân loại về trách nhiệm con người trong việc phát triển bền vững.

Bài viết nhìn nhận sự phát triển và khả năng thích ứng của nghệ thuật bài chòi. Nghiên cứu sử dụng phương pháp điền dã dân tộc học (quan sát tham gia và phỏng vấn sâu) để sáng tỏ tiến trình phát triển, đặc trưng, phục dựng và phát huy nghệ thuật bài chòi tại tỉnh Khánh Hòa. Nghiên cứu này có một số phát hiện chính như sau: i) nghệ thuật bài chòi ở Khánh Hòa có những nét tương đồng và khác biệt với các địa phương khác ở Nam Trung Bộ; ii) sự tham gia và vai trò của nhà quản lý và nghệ nhân định hình quá trình phục dựng và phát triển nghệ thuật bài chòi theo hướng hiện đại và hội nhập; iii) một số hạn chế và hàm ý chính sách liên quan đến đào tạo nghệ nhân trình diễn, trao truyền, xác định giá trị cốt lõi. Bài viết đóng góp tranh luận về tính hiện đại và khả năng thích ứng của nghệ thuật bài chòi trong xã hội đương đại.