Các dấu ấn sinh học cho chẩn đoán sớm bệnh Alzheimer: ‘Gen liên quan đến ALZheimer’ – một dấu ấn sinh học trong máu mới?

Journal of Cellular and Molecular Medicine - Tập 12 Số 4 - Trang 1094-1117 - 2008
K. A. Jellinger1, Bernd Janetzky2, Johannes Attems3, Elisabeth Kienzl4
1Institute of Clinical Neurobiology, Vienna, Austria
2Neurological Clinic, Technical University, Dresden, Germany
3Department of Pathology, OWS Hospital, Vienna, Austria
4TU Biomed-Neuroscience, Technical University of Vienna, Austria

Tóm tắt

Giới thiệuĐặc điểm sinh bệnh của bệnh AlzheimerGiải phẫu bệnh Alzheimer và chẩn đoánDấu ấn sinh học của bệnh AlzheimerProtein liên quan đến Alzheimer (ALZAS)Kết luậnĐánh giáCác xét nghiệm đơn giản, không xâm lấn cho việc phát hiện sớm bệnh sa sút trí tuệ thoái hóa bằng cách sử dụng các dấu ấn sinh học là vô cùng cần thiết. Tuy nhiên, cho đến hiện tại, chưa có dấu ấn chẩn đoán ngoại vi nào được xác nhận (huyết tương/serum, tiểu cầu, nước tiểu, mô liên kết) cho việc chẩn đoán sớm bệnh Alzheimer (AD) có sẵn. Trong các giai đoạn bệnh với những rối loạn nhận thức rõ ràng, chẩn đoán lâm sàng về khả năng mắc AD có độ chính xác khoảng 90% khi sử dụng các phương pháp lâm sàng, tâm lý học thần kinh và hình ảnh hiện đại. Độ nhạy và độ đặc hiệu trong chẩn đoán, ngay cả trong các giai đoạn bệnh sớm, được cải thiện nhờ các dấu ấn dịch não tủy, đặc biệt là sự kết hợp giữa các peptide tau và amyloid β (Aβ) và các dấu ấn huyết tương (ví dụ: tỉ lệ Aβ‐42/Aβ‐40). Gần đây, một gen/protein mới – ALZAS (Protein liên quan đến Alzheimer) – với chuỗi 79 axit amin, bao gồm đoạn peptide amyloid β‐42 (Aβ‐42), tín hiệu xuyên màng của protein tiền thân amyloid (APP) và 12 axit amin ở đầu C-tận, không có trong bất kỳ kiểu gen APP nào khác đã được phát hiện trên nhiễm sắc thể 21 trong vùng APP. Phân tích ngược phiên mã PCR cho thấy sự biểu hiện của bản sao của protein này trong vùng vỏ não và hồi hải mã cũng như trong các lymphocyte của bệnh nhân AD người. Sự biểu hiện của ALZAS được phản ánh bởi một phản ứng tự miễn dịch cụ thể ở bệnh nhân AD, hướng tới đầu ct‐12 của peptide ALZAS nhưng không hướng tới chuỗi Aβ. Các nghiên cứu ELISA về huyết tương phát hiện nồng độ ALZAS cao nhất ở bệnh nhân có suy giảm nhận thức nhẹ (AD chưa triệu chứng), nhưng chỉ có nồng độ tăng vừa phải ở bệnh nhân AD đã được xác nhận qua giải phẫu, trong khi nồng độ ct‐12 thấp hoặc không thể phát hiện được ở những đối tượng tuổi tương đương còn giữ nguyên nhận thức và những người trẻ tuổi kiểm soát. Kháng nguyên, protein ALZAS, đã được phát hiện trong huyết tương ở các giai đoạn lâm sàng sau của AD. Có giả thuyết rằng ALZAS biểu thị một chỉ báo trong trạng thái cân bằng động giữa các thay đổi thoái hóa ngoại vi và não trong AD và có thể trở thành một dấu ấn chẩn đoán ‘không xâm lấn’ hữu ích thông qua một xét nghiệm máu đơn giản.

Từ khóa


Tài liệu tham khảo

10.1016/S0140-6736(06)69113-7

10.1016/S0140-6736(05)67889-0

10.1016/j.jalz.2006.05.059

10.1038/349704a0

10.1126/science.7638622

10.1038/375754a0

10.1086/302553

10.1136/jnnp.74.9.1206

10.1016/j.neurobiolaging.2003.12.023

10.1001/jama.1997.03550160069041

10.1038/1206

10.1111/j.1582-4934.2007.00130.x

Gandy S, 2005, The role of cerebral amyloid β accumulation in common forms of Alzheimer disease, J Clin Invest., 115, 1121

10.1126/science.1072994

10.1006/jsbi.2000.4289

10.1016/S0006-291X(84)80190-4

10.1038/nrn2168

10.1126/science.1062097

10.1038/78078

10.1016/S0896-6273(03)00434-3

10.2353/ajpath.2006.050593

10.1007/s00401-004-0951-y

10.2174/156652407782564462

10.1083/jcb.200207113

10.2217/17520363.1.1.59

10.1016/j.neurobiolaging.2003.04.007

10.1111/j.1471-4159.2006.04426.x

10.1016/j.neurobiolaging.2006.06.019

10.1002/(SICI)1096-9861(19980720)397:1<139::AID-CNE10>3.0.CO;2-K

10.1016/j.neurobiolaging.2003.12.015

10.1007/s00401-006-0191-4

10.1523/JNEUROSCI.20-11-04050.2000

10.1002/ana.21223

10.1038/nrm2101

10.1523/JNEUROSCI.4970-06.2007

10.1038/nature04533

10.1523/JNEUROSCI.4771-07.2008

10.1016/j.brainres.2007.01.070

10.1073/pnas.191118298

10.1385/NMM:3:1:29

10.1523/JNEUROSCI.0381-06.2006

10.1016/j.autrev.2005.06.007

10.2174/156720507781788800

10.1517/13543784.16.6.819

10.1073/pnas.83.13.4913

10.1016/j.bbadis.2004.09.008

10.1111/j.1582-4934.2008.00225.x

10.1111/j.1750-3639.2007.00053.x

10.1212/WNL.59.3.398

10.1201/b14441-40

10.1016/j.neurobiolaging.2003.09.009

10.3233/JAD-2006-9S319

Masters CL, 2006, Pathways to the discovery of the Aβ amyloid of Alzheimer's disease, J Alzheimers Dis., 9, 155, 10.3233/JAD-2006-9S318

10.1093/jnen/64.2.104

10.2353/ajpath.2007.060974

10.1016/j.molmed.2007.02.004

10.1016/j.neurobiolaging.2004.07.017

10.1016/j.mad.2005.03.024

10.1073/pnas.0609621104

10.3233/JAD-2007-11202

10.1124/jpet.106.114009

10.1016/j.bbadis.2006.10.014

10.1073/pnas.0503181102

10.1016/j.bbamem.2007.03.014

10.1007/s10519-006-9118-z

10.3233/JAD-2006-9S316

10.1212/WNL.56.9.1143

10.1016/j.jalz.2007.07.014

10.1111/j.1468-1331.2006.01605.x

Dubols B, 2007, Research criteria for the diagnosis of Alzheimer's disease: revising the NINCDS‐ADRDA criteria, Lancet Neurol., 6, 734, 10.1016/S1474-4422(07)70178-3

10.3109/9781420016819-12

10.1016/B978-012088592-3/50008-6

10.1212/WNL.41.4.479

10.1097/00005072-199710000-00002

10.1001/jama.283.12.1571

10.1007/BF00308809

10.1007/s00401-006-0127-z

10.1212/WNL.58.12.1791

10.1001/archneur.56.3.303

10.1016/j.jalz.2007.07.013

10.1016/j.neurobiolaging.2005.09.012

10.1001/archneur.63.1.38

10.1016/j.neurobiolaging.2006.05.006

10.1111/j.1440-1789.2007.00806.x

10.1001/archneur.63.5.674

10.1001/archneur.63.5.665

Gauthler S, 2006, Mild cognitive impairment, Lancet., 367, 1262, 10.1016/S0140-6736(06)68542-5

10.1212/01.wnl.0000252358.03285.9d

10.1212/01.wnl.0000256697.20968.d7

10.1159/000098543

10.1001/archneur.64.8.1130

10.1016/j.neurobiolaging.2006.07.019

10.1038/nrn2218

10.1602/neurorx.1.2.213

10.1586/14737159.5.5.661

10.3109/9781420016819-4

10.1007/s00702-006-0511-9

10.1016/S0197-4580(98)00022-0

10.1016/j.neulet.2007.03.064

10.1602/neurorx.1.2.226

10.1007/s00401-005-1074-9

10.1016/S0304-3940(96)13294-8

10.1002/ana.20730

10.1212/01.wnl.0000286944.22262.ff

10.1385/JMN:23:1-2:115

10.1001/archneur.64.3.noc60123

10.1136/jnnp.2006.100529

10.1159/000100926

10.1212/01.wnl.0000267428.62582.aa

10.1159/000105017

10.1038/sj.mp.4001473

10.1016/j.neurobiolaging.2005.01.011

10.1016/j.neulet.2007.01.070

10.1212/01.wnl.0000277458.26846.96

10.1016/j.neurobiolaging.2005.07.003

10.1093/brain/awm112

10.1001/archneur.64.7.1023

10.1016/j.neurobiolaging.2006.09.007

10.1016/j.pscychresns.2006.12.002

10.1016/j.neurobiolaging.2006.02.001

HuangC EidelbergD HabeckC MoellerJ SvenssonL TarabulaT JulinP.Imaging markers of mild cognitive impairment: multivariate analysis of CBF SPECT Neurobiol Aging.2007;28:1062–9.

10.1212/01.wnl.0000296941.06685.22

10.1016/j.neurobiolaging.2006.09.002

10.1001/archneur.60.12.1696

10.1093/brain/awl269

10.1046/j.1471-4159.1999.0720741.x

10.1016/j.mehy.2006.12.017

10.1017/S0317167100005618

10.1002/ana.21038

10.1080/15622970510029786

10.1001/jama.289.16.2094

10.1016/j.mad.2005.09.022

10.3233/JAD-2005-8403

10.1046/j.1439-0477.2002.02031.x

10.1016/S1474-4422(06)70355-6

Engelborghs S, 2007, Diagnostic performance of a CSF‐biomarker panel in autopsy‐confirmed dementia, Neurobiol Aging.

10.1159/000094871

10.1515/CCLM.2006.035

10.1212/01.wnl.0000271077.82508.a0

10.1016/j.jns.2006.09.014

10.1373/clinchem.2005.051201

10.1159/000090631

Speth A, 2007, Cerebrospinal fluid tau protein and amyloid β‐42 correlation with the neuropsy‐chological examination in mild cognitive impairment and mild Alzheimer's disease patients, 11th Europ Fed of Neurol Societies Congress.

10.1007/s00702-003-0065-z

10.1001/archpsyc.64.6.718

10.1016/j.jneuroim.2007.03.023

Andersson C, 2007, Increasing CSF phospho‐tau levels during cognitive decline and progression to dementia, Neurobiol Aging.

10.1111/j.1471-4159.2006.04404.x

10.1212/01.wnl.0000271375.37131.04

Peskind ER, 2006, Age and apolipoprotein E epsilon4 allele effects on cerebrospinal fluid β‐amyloid 42 in adults with normal cognition, Arch Neurol., 63, 936, 10.1001/archneur.63.7.936

10.1136/jnnp.2006.105064

10.1212/01.wnl.0000256043.50901.e3

10.1016/j.neulet.2007.08.014

10.1007/978-3-211-73574-9_22

10.1002/ana.21099

10.1159/000109215

10.1007/s00702-007-0629-4

10.1038/sj.mp.4001967

10.1038/sj.mp.4001947

10.1093/brain/awm136

10.1093/brain/awm140

10.1016/j.neurobiolaging.2004.12.003

10.1159/000115975

10.1111/j.1471-4159.2007.04763.x

10.1093/brain/awl063

10.1136/jnnp.2006.107326

10.1016/j.exger.2006.10.015

10.1179/016164106X98035

10.3233/JAD-2005-7205

10.1373/clinchem.2006.078014

10.1016/j.neulet.2006.09.044

10.1001/archneur.64.3.366

10.1002/pmic.200300822

10.1016/j.molbrainres.2003.08.005

10.1002/prca.200600999

10.3233/JAD-2006-9309

10.1080/08916930701421020

10.1212/01.wnl.0000278386.00035.21

10.1016/S0304-3940(01)01657-3

10.1212/01.wnl.0000299905.05595.68

10.1016/0022-510X(96)00143-8

10.3109/13506120009146438

10.1001/archneur.57.1.100

10.1001/archneur.60.7.958

10.1212/01.WNL.0000137040.64252.ED

10.1001/archneur.64.3.354

10.1016/S1474-4422(06)70501-4

10.1001/archneurol.2007.57

10.1007/s11064-005-9029-z

10.1177/147323000703500303

10.1016/j.neurobiolaging.2006.03.004

10.1016/j.neulet.2007.09.058

10.1097/NEN.0b013e31803d3ae4

10.1212/01.WNL.0000115115.98960.37

10.1016/j.neulet.2007.09.023

10.1016/S0304-3940(01)01754-2

10.1016/j.neurobiolaging.2005.03.006

10.1212/01.wnl.0000216274.58185.09

10.1002/ana.10661

10.1159/000105157

10.1016/j.biopsych.2004.12.008

10.1016/j.neurobiolaging.2006.08.012

10.1001/archneur.61.5.668

10.1016/j.imlet.2007.09.002

10.1212/01.WNL.0000091890.32140.8F

Sobow T, 2007, Plasma Aβ levels as predictors of response to rivastigmine treatment in Alzheimer's disease, Acta Neurobiol Exp., 67, 131, 10.55782/ane-2007-1640

10.1002/prca.200600684

10.1016/j.biopha.2007.05.009

10.1038/nm1653

10.1212/01.wnl.0000183063.99107.5c

10.1007/s11064-006-9207-7

10.1093/brain/awl279

10.1373/clinchem.2005.053090

10.1001/archneur.60.12.1740

10.1016/j.jns.2005.09.002

10.1007/s00213-007-0748-5

10.1016/j.neurobiolaging.2006.11.003

10.1016/0024-3205(80)90025-9

10.1007/BF02260909

Zellner M, 2007, Monoamine oxidase B expression in blood platelets as biomarker for dementia, Neurobiol Aging.

10.1007/s00702-007-0669-9

10.2217/17520363.1.1.79

10.1016/j.neuroimage.2007.09.073

10.1212/01.wnl.0000277459.83543.99

10.1016/j.neuroimage.2007.04.048

10.1212/01.wnl.0000260969.94695.56

10.1002/ana.20009

Klunk WE, 2007, The dementias: early diagnosis and evaluation, 279

10.1212/01.wnl.0000261919.22630.ea

10.1093/brain/awm238

10.1001/archneur.64.10.1489

10.1007/s00415-006-0488-1

10.1007/s00415-006-0498-z

10.1016/j.neuroimage.2007.06.016

10.1016/j.neurobiolaging.2006.06.018

10.1136/jnnp.2006.104877

10.1038/sj.jcbfm.9600488

10.1148/radiol.2451061847

10.1159/000107487

10.1586/14737175.8.2.169

10.1093/brain/awm336

10.1007/s00259-007-0454-x

10.1161/STROKEAHA.107.488403

10.3174/ajnr.A0700

10.1001/archneurol.2007.23

10.1212/01.wnl.0000280575.77437.a2

10.1212/01.wnl.0000244749.20056.d4

10.1002/ana.21296

10.1007/978-3-7091-6139-5_9

10.1016/j.jalz.2006.05.745

10.1016/S0197-4580(04)81312-5

Jellinger KA, 2005, Autoantibody against an abnormal protein as biomarker for pre‐symptomatic and stage diagnosis of Alzheimer disease (Poster), 5th Leonard Berg Symposium

Kienzl E, 2007, Neue Wege zur Früherkennung der Alzheimer Krankheit: “Alzheimer ASsociated Gene” und Biomarker im Blut, NeuroGeriatrie., 4, 61

Jellinger KA, 2007, New possibilites for early diagnosis of Alzheimer disease: “ALZheimer ASsociated gene” and blood biomarkers, Psychoger Polska., 4, 159

BergmannJ JanetzkyB KienzlE PreddieE.Two pathogenic AD‐specific transmembrane proteins and their related promotor provide credible targets for passive vaccination and siRNA silencing to prevent and stop AD.10th International Hong Kong / Springfield Symposium on Advances in Alzheimer Therapy.2008; Hong Kong 28 29 Feb 1 March 2008.

Jellinger KA, 2005, En‐coding an abnormal protein for Alzheimer early diagnosis (poster), 20th Bienn Meeting of the Internatl Soc Neurochemistry (ISN) & Europ Soc Neurochemistry (ESN)., 21

10.1016/j.neuropharm.2006.02.015

10.1016/j.archger.2007.01.004

10.1097/01.nrl.0000252947.15389.a9

10.1586/14737175.6.6.887

10.1177/070674370705200407

10.1001/archpsyc.63.2.161

10.1177/1533317506291075

10.1016/j.neurobiolaging.2003.11.001

10.1016/j.mehy.2004.08.024

10.1016/S0197-4580(00)00124-X

10.1016/S0197-4580(01)00311-6

10.1189/jlb.0705377

10.1016/j.biocel.2004.07.009

10.1002/glia.440070113

10.1016/S0278-5846(03)00124-6

10.1016/S0083-6729(06)74020-1

10.1038/22124

10.1038/nm840

10.1016/j.nbd.2003.09.015

10.1038/nm1555

10.1038/nm838

10.1093/brain/122.1.17

10.1002/ana.1123

10.1111/j.1750-3639.2004.tb00049.x

10.1191/1352458503ms917oa

10.1093/brain/awh641

10.1016/B978-0-443-07271-0.50013-6

10.1002/ana.21240

10.1016/j.neurobiolaging.2006.08.014

10.1186/1742-2094-1-14

10.3233/JAD-2007-11406

10.1186/1742-2094-2-24

10.1096/fj.03-0364fje

10.1038/nrn2038

10.1016/j.tins.2006.07.001

10.1038/35050110

10.1111/j.1750-3639.2004.tb00493.x

Bridges LR, 2006, Immunization with Aβ42 results in variable clearance of Aβ plaques in Alzheimer's disease, Brain Pathol., 16, S81

10.1097/01.jnen.0000240466.10758.ce

10.1212/01.WNL.0000073623.84147.A8

10.1212/01.WNL.0000148590.39911.DF

10.2353/ajpath.2006.060269

10.1001/archneur.64.4.583

Delisle MB, 2006, Neuropathology of human Alzheimer disease, in the absence of encephalitis, after Aβ vaccination: a case report, Brain Pathol., 16, S80

10.1016/j.neuroscience.2006.10.020

10.1126/science.1078259