Twitter là gì? Các bài báo nghiên cứu khoa học liên quan

Định nghĩa Twitter

Twitter là một nền tảng truyền thông xã hội thuộc thể loại microblogging, cho phép người dùng đăng tải nội dung ngắn được gọi là tweet. Mỗi tweet ban đầu giới hạn trong 140 ký tự, sau nâng lên 280 ký tự, tập trung vào việc truyền đạt thông tin nhanh, gọn và tức thời. Người dùng có thể đính kèm hình ảnh, video, liên kết và thăm dò ý kiến trong mỗi tweet để tăng tương tác và truyền đạt đa phương tiện.

Twitter không chỉ là một mạng xã hội đơn thuần mà còn là công cụ phân phối thông tin quy mô toàn cầu. Từ người dùng cá nhân, nhà báo, đến tổ chức chính phủ và doanh nghiệp đều sử dụng Twitter để cập nhật và phản hồi thông tin theo thời gian thực. Sự ngắn gọn và công khai của nội dung tạo điều kiện cho Twitter trở thành nền tảng định hình dư luận và lan truyền xu hướng rất hiệu quả.

Các thành phần chính trong một tweet bao gồm:

• Nội dung văn bản (tối đa 280 ký tự)
• Hình ảnh/video (tối đa 4 ảnh hoặc 1 video)
• Hashtag (#) để phân loại nội dung theo chủ đề
• Mentions (@username) để nhắc đến người dùng khác

Lịch sử phát triển và cấu trúc sở hữu

Twitter được tạo ra vào tháng 3 năm 2006 bởi Jack Dorsey, Noah Glass, Biz Stone và Evan Williams như một sản phẩm phụ của công ty podcast Odeo. Đến tháng 7 cùng năm, nền tảng được phát hành công khai. Với thiết kế đơn giản và tính năng cập nhật theo thời gian thực, Twitter nhanh chóng trở nên phổ biến toàn cầu, đặc biệt trong các sự kiện chính trị, thể thao và thảm họa thiên nhiên.

Năm 2013, Twitter chính thức niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán New York với mã TWTR. Đến năm 2022, Elon Musk – CEO của Tesla và SpaceX – hoàn tất thương vụ mua lại Twitter với giá trị khoảng 44 tỷ USD, chuyển công ty từ công ty đại chúng sang công ty tư nhân. Từ đó, nhiều thay đổi lớn về cấu trúc tổ chức, chính sách nội dung và chiến lược sản phẩm đã diễn ra.

Bảng tóm tắt các mốc phát triển quan trọng:

Thông tin tài chính và hồ sơ pháp lý của Twitter có thể được tra cứu tại U.S. SEC - Twitter Filings.

Nguyên lý hoạt động và kiến trúc công nghệ

Twitter vận hành dựa trên kiến trúc phân tán quy mô lớn để xử lý hàng trăm triệu tweet và lượt tương tác mỗi ngày. Các tweet được lưu trữ, truy xuất và phân phối theo dòng thời gian cá nhân hóa bằng một hệ thống backend sử dụng kiến trúc microservices, giao tiếp qua hàng đợi sự kiện như Apache Kafka, và lưu trữ trên cơ sở dữ liệu phân tán như MySQL, Redis, và Manhattan – một hệ thống key-value store được Twitter phát triển riêng.

Phần frontend của Twitter sử dụng React để hiển thị giao diện người dùng. Các luồng xử lý chính như tweet ingestion, timeline construction, notification delivery đều được tối ưu hóa để hoạt động trong thời gian thực, với độ trễ dưới vài trăm mili-giây. Hệ thống còn tích hợp nhiều mô hình học máy phục vụ xếp hạng nội dung, lọc spam và đề xuất tài khoản hoặc chủ đề.

Các công nghệ chính được sử dụng trong Twitter gồm:

• Frontend: React, GraphQL
• Backend: Scala, Java, Finagle (RPC)
• Streaming: Apache Kafka, EventBus
• Lưu trữ: MySQL, Redis, Manhattan

Chi tiết về kiến trúc có thể tìm hiểu thêm tại Twitter Engineering Blog.

Đặc điểm nội dung và hành vi người dùng

Nội dung trên Twitter có tính chất ngắn gọn, phản xạ nhanh và định hướng theo sự kiện. Người dùng có thể đăng bài (tweet), chia sẻ lại (retweet), trích dẫn (quote tweet), thả tim (like) và trả lời (reply). Nội dung thường sử dụng hashtag để kết nối thành luồng chủ đề, giúp dễ theo dõi các xu hướng, phong trào hoặc chiến dịch xã hội.

Hành vi người dùng trên Twitter được đặc trưng bởi mô hình quyền lực: phần lớn tương tác và nội dung phổ biến xuất phát từ một tỷ lệ nhỏ tài khoản có sức ảnh hưởng cao. Đây là cơ sở để hình thành các “trung tâm truyền thông” không chính thức như các KOL, nhà báo, chính trị gia và thương hiệu lớn. Đồng thời, người dùng phổ thông đóng vai trò khuếch đại thông tin thông qua hành vi chia sẻ và bình luận.

Bảng phân loại các hành vi chính trên Twitter:

Thuật toán phân phối và cá nhân hóa

Dòng thời gian trên Twitter có thể được hiển thị theo hai cách: “Latest Tweets” – dòng thời gian thời gian thực, và “For You” – dòng thời gian được xếp hạng bằng thuật toán. Hệ thống phân phối nội dung trong chế độ “For You” sử dụng các mô hình học sâu kết hợp dữ liệu hành vi (retweet, like, click), mạng lưới kết nối (theo dõi, nhắc đến), và nội dung (hashtag, ngôn ngữ) để cá nhân hóa kết quả.

Twitter áp dụng hệ thống xếp hạng dạng pipeline gồm nhiều tầng: trước tiên là tầng lựa chọn ứng viên (candidate generation), sau đó là tầng xếp hạng (ranking layer) với các mô hình như gradient boosting hoặc neural ranking. Đầu ra được chuẩn hóa và lọc bằng logic kinh doanh, như loại trừ nội dung bị đánh dấu, kiểm duyệt hoặc không phù hợp vùng địa lý.

Hàm mục tiêu trong xếp hạng thường là xác suất người dùng sẽ tương tác với nội dung, biểu diễn bằng mô hình hồi quy logistic như:

$\hat{y} = \sigma(w_1 x_1 + w_2 x_2 + \dots + w_n x_n)$

Trong đó \( x_i \) là đặc trưng đầu vào (số lượt like, độ mới, mức độ liên quan), \( w_i \) là trọng số được học từ dữ liệu lịch sử, và \( \sigma \) là hàm sigmoid cho đầu ra từ 0 đến 1.

Tác động xã hội và truyền thông

Twitter đóng vai trò then chốt trong hệ sinh thái truyền thông hiện đại. Tính chất thời gian thực, công khai và dễ lan truyền khiến nền tảng trở thành công cụ phản ánh nhanh nhất các sự kiện chính trị, xã hội và thiên tai. Twitter thường là nơi đầu tiên xuất hiện thông tin về các vụ biểu tình, bầu cử, tấn công mạng, hoặc động đất trước cả truyền thông chính thống.

Về mặt truyền thông khoa học, các nhà nghiên cứu và tổ chức học thuật sử dụng Twitter để chia sẻ công bố, kêu gọi cộng đồng, hoặc giám sát dư luận trong các lĩnh vực như sức khỏe cộng đồng, biến đổi khí hậu, dịch tễ học. Trong thời kỳ đại dịch COVID-19, Twitter được dùng như một công cụ phân tích dữ liệu bệnh tật và lan truyền nhận thức phòng dịch.

Các nghiên cứu về Twitter cho thấy:

• Hashtag có thể được dùng như proxy để đo dư luận
• Mạng lưới retweet tiết lộ cấu trúc ảnh hưởng xã hội
• Bot có khả năng làm lệch hướng thông tin quy mô lớn

Nghiên cứu chi tiết tại PLOS ONE - Twitter Data in Crisis Communication.

Vấn đề kiểm duyệt và tự do ngôn luận

Kiểm duyệt nội dung trên Twitter là một chủ đề phức tạp, liên quan đến luật pháp, đạo đức công nghệ và triết lý tự do biểu đạt. Trước năm 2022, Twitter áp dụng các thuật toán kiểm duyệt tự động để giảm thiểu nội dung độc hại như lời lẽ thù ghét, tin giả, hoặc bạo lực. Sau khi Elon Musk tiếp quản, chính sách kiểm duyệt được nới lỏng, nhiều tài khoản bị khóa trước đây được khôi phục, dẫn đến tranh cãi về giới hạn của tự do ngôn luận.

Một số hình thức kiểm duyệt hoặc hạn chế nội dung bao gồm:

• Ẩn tweet vi phạm tiêu chuẩn cộng đồng
• Đánh dấu “Nội dung nhạy cảm”
• Giảm khả năng tiếp cận thông qua thuật toán
• Chặn tài khoản theo quy định pháp luật địa phương

Các thay đổi này dẫn đến xu hướng phân cực trong cộng đồng người dùng, và gây ảnh hưởng đến niềm tin vào nền tảng như một không gian thông tin công bằng.

Ứng dụng trong nghiên cứu và khoa học dữ liệu

Twitter là nguồn dữ liệu dồi dào cho các nghiên cứu về mạng xã hội, phân tích cảm xúc, lan truyền thông tin và phát hiện xu hướng. Với đặc trưng dữ liệu văn bản ngắn, ngôn ngữ tự nhiên, có thời gian cụ thể và liên kết mạng xã hội rõ ràng, Twitter là nền tảng lý tưởng cho xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP), học máy (ML) và nghiên cứu hành vi trực tuyến.

Twitter API (v2) cho phép nhà nghiên cứu truy cập dữ liệu thời gian thực (Streaming) hoặc lịch sử (Search/Archive), với quyền truy cập khác nhau theo cấp độ người dùng (Essential, Elevated, Academic). Các thông tin thu được gồm nội dung tweet, metadata, thông tin tác giả, và dữ liệu mạng (follower, mention, hashtag).

Ứng dụng phổ biến trong khoa học dữ liệu:

• Phân tích cảm xúc (Sentiment Analysis)
• Phát hiện bot và mạng lưới giả mạo
• Dự báo xu hướng thị trường
• Phân tích chủ đề (Topic modeling)

Xem thêm tài liệu kỹ thuật tại Twitter Developer Documentation.

Mô hình kinh doanh và hệ sinh thái API

Twitter từng hoạt động theo mô hình kinh doanh dựa trên quảng cáo – chiếm phần lớn doanh thu đến năm 2022. Tuy nhiên, sự thay đổi chính sách và biến động thị trường khiến công ty chuyển hướng sang các mô hình thu phí trực tiếp như Twitter Blue (dịch vụ xác minh trả phí), bán quyền truy cập API và tích hợp thương mại điện tử.

Từ tháng 3/2023, Twitter bắt đầu thu phí đối với phần lớn truy cập API, làm thay đổi cách các nhà phát triển bên thứ ba và các tổ chức nghiên cứu tiếp cận dữ liệu. Nhiều ứng dụng khách (client app) bị chặn quyền truy cập, trong khi các đối tác thương mại có thể mua quyền truy cập với mức giá từ vài trăm đến hàng chục nghìn USD/tháng.

Bảng phân loại API Twitter (2024):

Chi tiết gói dịch vụ API xem tại Twitter API Products.