Islam là gì? Các công bố khoa học về Islam

Islam là gì?

Islam (Hồi giáo) là một tôn giáo độc thần lớn, ra đời vào thế kỷ 7 tại bán đảo Ả Rập, với gần hai tỷ tín đồ trên toàn cầu. Đây là một trong ba tôn giáo Abraham, cùng với Do Thái giáo và Kitô giáo, và có nhiều điểm tương đồng với hai tôn giáo này về nguồn gốc, khái niệm thần học, và các nhân vật tôn giáo. Từ "Islam" trong tiếng Ả Rập có nghĩa là "sự quy phục" hoặc "đầu hàng", ám chỉ sự quy phục hoàn toàn trước ý chí của Thượng đế – Allah.

Ý nghĩa và nguồn gốc từ ngữ

Từ Islam bắt nguồn từ gốc từ "s-l-m" trong tiếng Ả Rập, cũng là gốc của từ "salaam" (hòa bình). Như vậy, Islam không chỉ mang ý nghĩa về sự quy phục trước Thượng đế mà còn gắn liền với mục tiêu mang lại sự bình an trong đời sống cá nhân và xã hội. Người theo Islam được gọi là Muslim, tức là "người quy phục".

Tín lý cốt lõi trong Islam

Islam là một tôn giáo độc thần tuyệt đối. Tín đồ tin rằng chỉ có một Thượng đế duy nhất là Allah, đấng tạo hóa của vũ trụ. Muhammad, người sinh năm 570 tại Mecca, được xem là vị sứ giả cuối cùng trong chuỗi các vị sứ giả mà Allah đã gửi xuống nhân loại, bao gồm Abraham (Ibrahim), Moses (Musa), và Jesus (Isa). Tuy nhiên, trong Islam, Jesus không phải là con của Thượng đế mà là một nhà tiên tri quan trọng.

Hệ thống niềm tin của Islam gồm 6 trụ cột đức tin (Iman):

• Niềm tin vào Allah: Chỉ có một Thượng đế duy nhất.
• Niềm tin vào các thiên thần: Như thiên thần Jibril (Gabriel), là trung gian mặc khải.
• Niềm tin vào các sách khải huyền: Bao gồm Torah (Do Thái giáo), Psalms (Zabur), Bible (Injil), và Qur’an – bản mặc khải cuối cùng.
• Niềm tin vào các sứ giả của Allah: Từ Adam đến Muhammad.
• Niềm tin vào Ngày Phán Xét: Ngày mà mọi người sẽ bị xét xử bởi Allah.
• Niềm tin vào định mệnh (Qadar): Bao gồm cả điều tốt lẫn điều xấu, mọi sự đều theo ý Allah.

Ngũ trụ Hồi giáo (Five Pillars of Islam)

Đây là năm hành động cơ bản mà mọi người Muslim cần tuân thủ trong suốt cuộc đời:

1. Shahada: Tuyên xưng đức tin rằng “Không có thần linh nào ngoài Allah, và Muhammad là sứ giả của Allah”. Đây là cánh cửa đầu tiên để trở thành một tín đồ.
2. Salah: Cầu nguyện năm lần mỗi ngày vào các thời điểm cụ thể. Cầu nguyện là sự kết nối trực tiếp giữa tín đồ và Allah.
3. Zakat: Nghĩa vụ tài chính để hỗ trợ người nghèo và xã hội. Thường là 2.5% tổng tài sản hằng năm, nếu đạt đến ngưỡng nisab.
4. Sawm: Nhịn ăn từ lúc bình minh đến hoàng hôn trong suốt tháng Ramadan – tháng linh thiêng nhất trong lịch Islam.
5. Hajj: Hành hương tới Mecca ít nhất một lần trong đời nếu có khả năng tài chính và sức khỏe.

Kinh Qur’an và Hadith

Qur’an là sách thánh của Islam, được tin là lời mặc khải từ Allah gửi cho Muhammad qua thiên thần Jibril. Nó gồm 114 chương (Surah) và hơn 6.000 câu (Ayah). Qur’an được xem là không thể bị thay đổi hay sai lệch.

Bên cạnh Qur’an, người Muslim còn tuân thủ Hadith – tập hợp những lời nói, hành động và chấp thuận của Muhammad, được ghi lại bởi các học giả sau này như Bukhari, Muslim, Tirmidhi… Các Hadith này đóng vai trò quan trọng trong giải thích Qur’an và xây dựng luật pháp Hồi giáo.

Lịch sử hình thành và phát triển

Islam bắt đầu từ năm 610 CN khi Muhammad nhận được mặc khải đầu tiên. Sau đó, ông truyền giảng tại Mecca nhưng vấp phải sự chống đối. Năm 622, ông cùng những tín đồ đầu tiên di cư sang Medina – sự kiện này gọi là Hijrah và được xem là mốc khởi đầu của lịch Hồi giáo.

Chỉ trong vòng vài thập kỷ sau khi Muhammad qua đời (632 CN), Islam đã lan rộng ra toàn bán đảo Ả Rập, Bắc Phi, Trung Á và đến tận Tây Ban Nha. Đây là một trong những cuộc mở rộng tôn giáo nhanh nhất trong lịch sử nhân loại.

Chi phái trong Islam

Hai nhánh lớn của Islam là:

• Sunni: Chiếm khoảng 85–90% người Muslim. Họ tin rằng người kế vị Muhammad phải được cộng đồng lựa chọn (Abu Bakr là người kế nhiệm đầu tiên).
• Shia: Tin rằng quyền lãnh đạo cộng đồng Hồi giáo chỉ thuộc về hậu duệ của Muhammad, bắt đầu với Ali (em họ và con rể Muhammad).

Ngoài ra còn có các nhóm nhỏ như Sufi (Hồi giáo huyền bí), Ibadi, Ahmadiyya…

Luật Sharia và Fiqh

Sharia là luật tôn giáo trong Islam, chi phối mọi khía cạnh của đời sống: tôn giáo, đạo đức, hôn nhân, kinh tế, hình sự. Nó được xây dựng từ Qur’an, Hadith, Ijma (đồng thuận học giả), và Qiyas (suy luận pháp lý).

Fiqh là sự hiểu và giải thích Sharia, dẫn đến sự hình thành của các trường phái luật pháp như Hanafi, Maliki, Shafi’i, Hanbali (trong Sunni) và Ja’fari (trong Shia).

Lịch Hồi giáo

Lịch Hồi giáo là lịch âm dựa trên chu kỳ trăng. Một năm có 12 tháng âm, tổng cộng khoảng 354 ngày. Do đó, các lễ lớn như Ramadan, Eid al-Fitr, Eid al-Adha thay đổi theo năm dương lịch.

Tháng Ramadan – tháng thứ 9 – là thời gian tín đồ Muslim nhịn ăn ban ngày, cầu nguyện và làm việc thiện. Sau tháng Ramadan là lễ Eid al-Fitr, trong khi lễ Eid al-Adha gắn với câu chuyện Ibrahim sẵn sàng hiến tế con trai theo lệnh Allah.

Công thức tính Zakat

Zakat được tính khi tài sản của cá nhân vượt ngưỡng nisab (mức tài sản tối thiểu chịu thuế). Công thức thông thường như sau:

$Zakat = 0.025 \times Tài\ sản\ ròng$

Trong đó, Tài sản ròng bao gồm tiền mặt, vàng, bạc, chứng khoán, hàng hóa buôn bán, sau khi trừ các khoản nợ ngắn hạn.

Islam và thế giới hiện đại

Islam hiện có mặt tại hơn 140 quốc gia. Các quốc gia có đông người Muslim nhất là Indonesia, Pakistan, Ấn Độ, Bangladesh, Thổ Nhĩ Kỳ và Ai Cập. Tại phương Tây, cộng đồng Muslim đang tăng trưởng nhanh chóng tại Pháp, Đức, Anh, Mỹ và Canada.

Islam không chỉ là tôn giáo, mà còn là hệ thống văn hóa, xã hội và pháp lý, ảnh hưởng đến kiến trúc, nghệ thuật, y học, toán học, thiên văn học từ thời Trung Cổ đến hiện đại. Các giá trị về công lý, từ thiện, và cộng đồng tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong đời sống người Muslim.

Kết luận

Islam là một tôn giáo có hệ thống tín lý rõ ràng, lịch sử phong phú, và ảnh hưởng sâu rộng. Hiểu biết đúng đắn về Islam không chỉ giúp cải thiện sự đối thoại liên tôn giáo mà còn xây dựng cầu nối văn hóa giữa các cộng đồng. Dù vẫn còn nhiều hiểu nhầm về Islam trong xã hội hiện đại, việc tiếp cận thông tin khách quan và toàn diện là bước đầu quan trọng để xây dựng sự tôn trọng và chung sống hòa bình.