Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn

Bài báo này, bằng việc phân tích các bình luận của công chúng trên chuyên mục Góc nhìn của Báo điện tử VnExpress, sẽ làm rõ các đặc trưng của quá trình thảo luận trên báo điện tử. Bài báo đi sâu phân tích nội dung thảo luận, sự tương tác giữa công chúng với tòa soạn, giữa công chúng với nhau. Qua đó, bài báo sẽ bàn thêm về điểm mạnh cũng như hạn chế của việc thảo luận trên báo điện tử. Ngày nhận 10/10/2021; ngày chỉnh sửa 20/12/2021; ngày chấp nhận đăng 31/12/2021

Quá trình đô thị hóa luôn có những tác động mạnh mẽ đến các khía cạnh của đời sống xã hội, trong đó có vấn đề lao động, việc làm. Sử dụng kết quả khảo sát xã hội học trên địa bàn hai xã ngoại thành Hà Nội, bài viết sẽ mô tả những biến đổi sâu sắc trong cơ cấu nghề nghiệp việc làm của cư dân nơi đây. Bức tranh sinh động không chỉ mô tả sự chuyển đổi giữa các nhóm nghề nghiệp khác nhau, sự xuất hiện của nhiều loại hình việc làm mới mà còn chỉ ra những biến đổi tinh tế ngay bên trong mỗi loại hình nghề nghiệp việc làm trong bối cảnh biến đổi nhanh của mọi mặt đời sống xã hội của một địa bàn ven đô điển hình ở Việt Nam hiện nay. Ngày nhận 30/10/2020; ngày chỉnh sửa 20/11/2020; ngày chấp nhận đăng 01/12/2020

Trong khoảng 10 năm trở lại đây, nhiều cuốn sách do người Pháp viết về Việt Nam giai đoạn khai thác thuộc địa được dịch và xuất bản trong nước. So với các văn bản này, cuốn Du ngoạn vòng quanh châu Á trên lưng ngựa của Bá tước Konstantin Vyazemsky, trong đó có phần Nhật ký Việt Nam năm 1892 , đem lại những thông tin có phần khác biệt. Khác biệt này chủ yếu đến từ yếu tố tác giả: Vyazemsky là một nhà du hành độc lập người Nga, thực hiện chuyến đi hoàn toàn vì đam mê khám phá, không bị thúc đẩy bởi các động cơ chính trị, như ông luôn chủ trương trong mọi cuộc viễn du của mình. Bài viết này chọn hướng tiếp cận hình tượng học để phân tích hình ảnh Việt Nam trong sự tiếp nhận của tác giả cuốn du ký đặc biệt này. Hình tượng học văn học “nghiên cứu nguồn gốc và chức năng các khắc họa mô tả về đất nước khác, con người khác như chúng được thể hiện trên văn bản, đặc biệt thông qua cách chúng được trình bày trong các tác phẩm văn học, kịch, trường ca, du ký và tiểu luận” (Beller và cộng sự 2007: 7). Bài viết triển khai ba vấn đề: i. Xác định các quan niệm và khái niệm cơ bản trong nghiên cứu hình tượng học; ii. Giới thiệu về du ký Việt Nam của người Nga cuối thế kỷ XIX; iii. Phân tích hình ảnh Việt Nam trong du ký Du ngoạn vòng quanh châu Á trên lưng ngựa như là khách thể nhận thức (perception) của tác giả qua các phạm trù then chốt của hình tượng học. Ngày nhận 29/01/2021; ngày chỉnh sửa 29/3/2021; ngày chấp nhận đăng 30/8/2021

Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn trân trọng giới thiệu Tập 2, Số 6, số cuối cùng của năm 2016, với 07 bài nghiên cứu và 03 bài trao đổi thảo luận của 12 tác giả là các nhà khoa học trong và ngoài Đại học Quốc gia Hà Nội. Các bài viết trong số này tập trung các khía cạnh triết học, giáo dục, văn học, xã hội học, tâm lý học và quốc tế học. Nguyễn Kim Sơn qua khảo cứu “Tam giáo nhất nguyên thuyết”, bàn về sự kết hợp tư tưởng Tam giáo của Trịnh Tuệ. Qua phân tích, lược giải, tác giả đã chỉ ra đặc điểm của việc hội nhập Tam giáo thế kỷ XVIII nói riêng và của lịch sử Việt Nam nói chung. Từ cách tiếp cận giáo dục và xã hội học, Lê Ngọc Hùng trình bày một số khái niệm mới liên quan đến phát triển bao trùm, bền vững và giáo dục cho mọi người. Đây là nội dung chính trong quá trình tái cấu trúc các mô hình phát triển dựa trên giáo dục, từ chiều rộng dựa vào nguồn lực sang chiều sâu dựa vào hiệu quả. Cùng hướng tiếp cận giáo dục, từ góc độ giáo dục giá trị, Trương Quang Lâm bàn luận và làm rõ hơn những điểm khác biệt và tương đồng giữa giá trị cha mẹ giáo dục và giá trị trẻ em hướng tới trong hoạt động giáo dục trẻ em ở Việt Nam hiện nay, qua một nghiên cứu tại Hà Nội. Hoàng Cẩm Giang qua đổi mới mạnh mẽ của văn học Việt Nam cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, có khảo sát hai hiện tượng viết lại lịch sử và giễu nhại lịch sử như là tiến trình hậu hiện đại hóa tiểu thuyết đương đại trên tinh thần hoài nghi các "Đại tự sự". Trong cùng hướng tiếp cận văn học, Nguyễn Thu Hiền trình bày một góc nhìn về diện mạo dịch thuật văn học hiện đương đại Trung Quốc ở Việt Nam 30 năm Đổi mới (1986-2016). Tác giả nhấn mạnh việc lựa chọn tiêu chí định vị văn học cho sự chọn lựa công trình dịch thuật có sự khác biệt giữa dịch giả hàn lâm và dịch giả theo xu hướng thị hiếu của độc giả, điều này cũng có tác động và dẫn dắt, định hướng cộng đồng độc giả tiếp nhận ở Việt Nam. Trong bài viết của mình, Trần Văn Trọng diễn hóa hình tượng Quan Vũ từ nhân vật lịch sử đến nhân vật văn học. Sự thay đổi trong diễn tiến nhân vật cũng được tác giả đưa ra hàm ý về biến đổi bối cảnh văn hóa tư tưởng xã hội. Trần Thúy Anh   từ việc khảo cứu thơ pantun Melayu đã nhận diện các cặp từ trái nghĩa tạo nên cấu trúc đối lập trong cách thể hiện nội dung để nhận biết những giá trị giáo dục và khuyên bảo của loại hình nghệ thuật này. Phần trao đổi-thảo luận gồm ba bài viết. Nguyễn Thanh Bình và Nguyễn Minh Tuấn phân tích phạm trù Tín trong Nho giáo tiên Tần và chỉ ra ba hàm ý của phạm trù này trong nghiên cứu và giảng dạy Nho học. Hoàng Khắc Nam phân tích bàn luận Lý thuyết Phê phán và những vấn đề đặt ra cho giảng dạy, nghiên cứu Quan hệ quốc tế ở Việt Nam hiện nay. Trần Bách Hiếu và Nguyễn Văn Trung bàn luận về vị thế của Trung Quốc trong cục diện chính trị ở Đông Á trong gần một thập kỷ qua. Các tác giả nhận diện vấn đề nghiên cứu trong sự thay đổi cấu trúc địa chính trị khu vực, nhìn nhận sự khác biệt và biến đổi trong quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ, cũng như vị thế của quốc gia này trong tương quan với Mỹ, Nhật Bản và ASEAN. Ban Biên tập Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn trân trọng cảm ơn các nhà khoa học đã tham gia gửi bài, phản biện cho Tạp chí trong thời gian qua, và mong muốn tiếp tục nhận được sự đóng góp trong thời gian tới.  Dự kiến Tập 3, Số 1 sẽ được giới thiệu tới quý độc giả vào cuối tháng 2 năm 2017. Tạp chí đang chuẩn bị cho số tiếng Anh, Tập 3, Số 2 vào tháng 4/2017, rất mong nhận được sự cộng tác của các tác giả. BAN BIÊN TẬP

Tam giáo đồng nguyên, Tam giáo hợp nhất, Tam giáo hòa đồng và cùng ảnh hưởng là khung cảnh chung của lịch sử tư tưởng Việt Nam, đó là điều đã được nhiều nhà nghiên cứu đề cập và tán thành. Tuy nhiên Tam giáo đã hội nhập và hòa dòng cùng nhau như thế nào? Chúng kết hợp với nhau theo cơ chế nào? Việc kết hợp đó có gì khác nhau ở các giai đoạn lịch sử và ở từng chủ thể tư tưởng, ở những người đứng ra làm công việc hội nhập Tam giáo? Thế kỷ XVIII có xuất hiện tác phẩm Tam giáo nhất nguyên thuyết , của Trịnh Tuệ. Đây là tác phẩm thể hiện khá tiêu biểu phương thức kết hợp Tam giáo thời kỳ này. Tác giả bài viết thông qua việc phân tích cơ chế kết hợp tư tưởng Tam giáo của Trịnh Tuệ trên các phương diện động cơ, mục tiêu, chỗ dựa kinh điển, Tâm tính học… để chỉ ra đặc điểm của việc hội nhập tam giáo thế kỷ XVIII nói riêng và của lịch sử tư tưởng Việt Nam nói chung. Tam giáo nhất nguyên thuyết được lựa chọn làm một nghiên cứu trường hợp.     Ngày nhận 01/11/2016; ngày chỉnh sửa 03/12/2016; ngày chấp nhận đăng 12/12/2016

Trong bất cứ một tôn giáo nào thì niềm tin (sự tín tưởng 1 hay “ý niệm về tính thiêng liêng 2 ”) và việc thực hành các nghi lễ luôn đóng một vai trò quan trọng trong việc phát triển tâm linh cũng như đời sống tinh thần của một con người ở bất cứ xã hội nào. Nghiên cứu này không chỉ tập trung nghiên cứu về tôn giáo mà còn tập trung nghiên cứu đối tượng người nhập cư Công giáo thực hành các nghi lễ trong đạo. Đối với thời điểm hiện nay, vấn đề di cư  hay nhập cư luôn là vấn đề đáng được quan tâm, đặc biệt khi xã hội phát triển và nhu cầu về đời sống vật chất ngày càng cao thì nhu cầu tâm linh lại càng trở nên cấp thiết hơn. Điều này được chứng minh trong các nghiên cứu nước ngoài khi có rất nhiều người từ khắp nơi trên thế giới di chuyển đến các nước Tây Âu thì nhu cầu về vấn đề tâm linh của họ lại ngày càng cao và nhà thờ luôn là nơi rất cần thiết để người nhập cư có thể lui tới để cầu nguyện, thờ phụng, thực hành các nghi lễ (Hirschman 2004). Bài viết không chỉ đưa ra những kết quả trong việc thực hành các nghi lễ của người nhập cư, ngoài racòn có những so sánh khá thú vị về việc thực hành nghi lễ giữa người nhập cư và người bản xứ nhằm rút ra những kết luận cụ thể và mở ra cho nghiên cứu sau này về vấn đề nhập cư Công giáo. Ngày nhận 30/8/2018; ngày chỉnh sửa 25/12/2018; ngày chấp nhận đăng 28/12/2018 https://doi.org/10.33100/tckhxhnv4.3b.NguyenThiNgocAnh

Quan điểm về giáo dục, giáo hóa là một trong những nội dung chủ yếu của học thuyết chính trị - xã hội và tư tưởng trị nước của Minh Mệnh. Những nội dung của quan điểm này được thể hiện trong nhiều thiên của sách Minh Mệnh chính yếu. Qua nghiên cứu những thiên này cho thấy, quan điểm về giáo dục, giáo hóa là sự kết hợp của giáo dục, giáo hóa bằng đạo đức và pháp luật, hình phạt. Quan điểm này chứa đựng nhiều giá trị nổi bật mà ngày nay, chúng ta cần phải tiếp thu và kế thừa. Ngày nhận 5/6/2020; ngày chỉnh sửa 24/9/2020; ngày chấp nhận đăng 15/11/2020

Cấu trúc là một thực tế trong lịch sử quan hệ quốc tế (QHQT). Tuy nhiên, trong nghiên cứu quan hệ quốc tế, thường vai trò và tác động của cấu trúc được quan tâm hơn việc cấu trúc được hình thành như thế nào. Bài viết sẽ làm rõ một số nhân tố cơ bản quy định nên cấu trúc. Việc này là cần thiết bởi sự thay đổi của chúng cũng khiến cấu trúc phải thay đổi theo. Các nhân tố được đề cập trong bài viết gồm chủ thể QHQT, tương tác, hệ thống quốc tế và sự phân bố quyền lực. Bốn nhân tố này có quan hệ qua lại và cùng với nhau tác động đến sự hình thành và vận động của cấu trúc. Ngày nhận 01/4/2019; ngày chỉnh sửa 27/5/2019; ngày chấp nhận đăng 20/8/2019 DOI: https://doi.org/10.33100/tckhxhnv5.4.HoangKhacNam

Nhân dịp kỷ niệm 25 ngày thành lập Khoa Xã hội học, lãnh đạo và nhân viên Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn, Trường ĐHKHXH&NV, ĐHQG Hà Nội xin gửi tới các đồng nghiệp của Khoa Xã hội học những lời chúc mừng nồng nhiệt nhất. Trải qua một phần tư thế kỷ xây dựng và phát triển, đến nay Khoa Xã hội học đã trở thành một trong những đơn vị đi đầu trong cả nước về đào tạo hai ngành Xã hội học và Công tác xã hội từ bậc cử nhân tới tiến sĩ. Những thành tựu Khoa Xã hội học đã đạt được trong đào tạo, nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế rất đáng ghi nhận và thể hiện được vị trí chuyên môn trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn hiện nay. Đánh dấu sự phát triển của Khoa trong sự nghiệp nghiên cứu và đào tạo, Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn dành riêng một chuyên san để công bố các công trình khoa học có chất lượng, cập nhật của tập thể các nhà khoa học, giảng viên, nghiên cứu sinh của Khoa. Số chuyên san đầu tiên của tạp chí bao gồm 11 bài nghiên cứu, 03 bài trao đổi thảo luận và 02 bài điểm sách tập trung chia sẻ những nghiên cứu mới về các chủ đề khác nhau như: Vấn đề xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam hiện nay nhìn từ phong trào làng mới của Hàn Quốc; luật pháp và chính sách liên quan đến hôn nhân quốc tế của Việt Nam; các khía cạnh cuộc sống của người cao tuổi; chùm các nghiên cứu liên quan đến tôn giáo, mối quan hệ giữa hôn nhân và tôn giáo, bảo hiểm y tế-chăm sóc sức khỏe và khám chữa bệnh; quan hệ gia đình ở các gia đình nông thôn;  các yếu tố tác động đến quan hệ lao động trong doanh nghiệp; nhu cầu đào tạo năng lực cán bộ cơ sở; công tác xã hội và dịch vụ xã hội cho người cao tuổi và trẻ em... Các công trình nghiên cứu này chưa hẳn đã phản ánh được mọi lĩnh vực mà xã hội học và công tác xã hội hiện đang quan tâm nghiên cứu, nhưng đã thể hiện được phần nào vị trí của ngành xã hội học và công tác xã hội trong đời sống xã hội hiện nay, cũng như những vấn đề xã hội hiện đang được quan tâm. Ban Biên tập Tạp chí xin trân trọng giới thiệu số chuyên san chuyên đề nghiên cứu xã hội học và công tác xã hội và xin chúc các nhà khoa học, đồng nghiệp, học viên sau đại học và sinh viên của Khoa Xã hội học sức khỏe và nhiều thành công hơn nữa trong những chặng đường phát triển tiếp theo. Ban Biên tập