Tạp chí Luật học

Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đang trong giai đoạn tổ chức lấy ý kiến nhân dân để Quốc hội khoá XV cho ý kiến tại kì họp thứ 6 (tháng 10/2023). Bên cạnh việc kế thừa những quy định trước đây thì Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) cũng bổ sung nhiều quy định mới với mong muốn khắc phục các bất cập trước đây và đáp ứng những thay đổi trong điều kiện mới. Người lao động nói chung và lao động nữ là đối tượng chịu nhiều tác động của Luật Bảo hiểm xã hội bởi những đặc thù về giới, tâm sinh lí. Bài viết đưa ra một số ý kiến bình luận, phân tích về một số nội dung trong Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội như: Các chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm xã hội một lần, chi phí quản lí bảo hiểm xã hội, đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc và bảo hiểm xã hội tự nguyện, chế độ thai sản, chế độ hưu trí nhằm góp phần hoàn thiện Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) với đối tượng lao động nữ.

Quyền và nghĩa vụ của hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất là một trong những nội dung cơ bản, quan trọng của Luật Đất đai năm 2013. Tuy nhiên, qua thực tiễn gần 10 năm thi hành Luật Đất đai năm 2013 cho thấy, các quy định về quyền và nghĩa vụ của hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập so với sự phát triển của các quan hệ xã hội trong giai đoạn hiện nay. Do đó, Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã có sự sửa đổi, bổ sung các quy định về quyền và nghĩa vụ của hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất. Bài viết chỉ ra những điểm mới trong Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) quy định về quyền và nghĩa vụ của hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất và nhận diện những bất cập, hạn chế trong các quy định đó; từ đó đề xuất một số giải pháp hoàn thiện pháp luật về quyền và nghĩa vụ của hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất trong Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi).

Ủy quyền hành chính có ảnh hưởng đến tính đúng đắn của hoạt động hành chính nhà nước, đồng thời có tác động đến hoạt động xét xử các vụ án hành chính. Qua phân tích, làm rõ tính chất của ủy quyền hành chính, xác định những dấu hiệu nhận diện uỷ quyền hành chính, bài viết xây dựng khái niệm ủy quyền hành chính, đưa ra góc nhìn về mối liên hệ giữa ủy quyền hành chính với việc xác định người tham gia tố tụng trong vụ án hành chính, chỉ ra sự tác động của ủy quyền hành chính đến phán quyết của tòa án trong xét xử vụ án hành chính. Đồng thời, bài viết phân tích và đề xuất, kiến nghị hoàn thiện pháp luật tố tụng hành chính theo hướng mở rộng đối tượng nhận ủy quyền hành chính đại diện cho người bị kiện tham gia tố tụng, tạo điều kiện cho việc giải quyết vụ án hành chính được nhanh chóng, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức.

Để các đương sự có khả năng bảo vệ tốt nhất các quyền dân sự của mình, pháp luật tố tụng dân sự phải ghi nhận đầy đủ và hợp lí các quyền tố tụng, đây được xem là cơ sở pháp lí để các chủ thể có quyền, lợi ích hợp pháp bị xâm phạm sử dụng khi tham gia tố tụng tại toà. Bài viết nghiên cứu các quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 về quyền tố tụng của đương sự; trên cơ sở đó, đề xuất một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật về vấn đề này như: bổ sung quy định quyền khởi kiện tập thể; quyền yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời trước khi khởi kiện; sửa đổi, bổ sung quy định về quyền yêu cầu định giá, định giá lại tài sản; sửa đổi, bổ sung quy định về quyền khiếu nại của đương sự.

Rác thải nhựa là một trong những mối đe doạ lớn nhất hiện nay đối với môi trường nói chung và môi trường biển nói riêng. Rác thải nhựa trên biển phát sinh từ nhiều nguồn khác nhau, trong đó bao gồm cả phát sinh từ các hoạt động hàng hải của tàu thuyền. Trong hàng hải, nhựa được sử dụng cho nhiều mục đích như đóng gói, đóng tàu, dụng cụ ăn uống dùng một lần, túi, tấm trải, phao nổi, lưới đánh cá, dây thừng; hàng; cánh buồm và nhiều mặt hàng nhựa sản xuất khác. Bài viết phân tích các quy định có liên quan của pháp luật quốc tế về kiểm soát rác thải nhựa trên biển từ hoạt động của tàu thuyền, từ đó, đưa ra những đánh giá về khung pháp luật quốc tế hiện nay điều chỉnh vấn đề này.

Phân chia di sản thừa kế theo di chúc là hoạt động do chủ thể được trao quyền hoặc có thẩm quyền thực hiện theo các nguyên tắc nhất định nhằm chia di sản thừa kế theo di chúc theo những cách thức khác nhau, phù hợp với căn cứ phân chia mà luật quy định, đồng thời nhằm xác lập quyền sở hữu đối với di sản thừa kế sau khi đã thực hiện nghĩa vụ tài sản từ di sản, chấm dứt tình trạng nhiều người cùng có quyền được hưởng di sản từ một hoặc nhiều tài sản do người chết để lại. Bài viết phân tích thực trạng pháp luật về chia di sản thừa kế theo di chúc liên quan đến: 1) việc thanh toán nghĩa vụ về tài sản; 2) việc xác định kỉ phần của những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc và việc trích trừ để bù đủ kỉ phần của những người này; qua đó, bài viết đưa ra một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật cho vấn đề này.

Thực hiện Nghị quyết số 18/NQ-TW ngày 16/6/2022 của Ban chấp hành Trung ương Đảng Khoá XIII về tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao năng lực, hiệu quả quản lí và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao, sửa đổi Luật Đất đai là vấn đề cấp thiết hiện nay. Trong những sửa đổi căn bản đạo luật này thì không chỉ hoàn thiện quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất ở trong nước, mà quyền và nghĩa vụ của chủ thể có yếu tố nước ngoài đầu tư kinh doanh nhà ở thương mại hoặc mua nhà ở, sở hữu nhà ở tại Việt Nam là một yêu cầu đặt ra đối với sự phát triển thị trường bất động sản cũng như quá trình công nghiệp hoá và hội nhập quốc tế. Bài viết tập trung phân tích, làm rõ các sửa đổi trong Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) trong đối chiếu so sánh với Luật Đất đai hiện hành nhằm góp phần hoàn thiện các quyền và nghĩa vụ sử dụng đất của chủ thể có yếu tố nước ngoài.

Nghị quyết số 27-NQ/TW Hội nghị Trung ương lần thứ Sáu Khoá XIII là một bước cụ thể hoá quan trọng tinh thần Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng đã nhấn mạnh về mục tiêu tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, trong đó tiếp tục đề cập nội dung “hoàn thiện cơ chế bảo vệ hiến pháp”. Tuy nhiên, vấn đề xây dựng cơ chế bảo vệ hiến pháp ở Việt Nam hiện nay vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều ở cả khía cạnh lí luận và thực tiễn. Bài viết luận giải sự cần thiết của việc xây dựng cơ chế bảo vệ hiến pháp trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đề xuất việc xây dựng cơ chế bảo vệ hiến pháp bằng toà án, đồng thời luận giải sự tương thích và phù hợp của mô hình này với các yêu cầu của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Bài viết phân tích khoa học các điểm hạn chế cơ bản thuộc Phần thứ nhất: Những quy định chung (sau đây gọi tắt là Phần thứ nhất) của Bộ luật hình sự năm 2015 như: 1) Hệ thống và cấu trúc (cơ cấu); 2) Nhiệm vụ của Bộ luật hình sự; 3) Chế định tội phạm; 4) Chế định những trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự; 5) Chế định hình phạt và chế định các biện pháp tư pháp; 6) Chế định các biện pháp tha miễn.

Thoả thuận không cạnh tranh trong lĩnh vực lao động là công cụ đắc lực để người sử dụng lao động bảo vệ bí mật kinh doanh, bí mật công nghệ hay lợi thế thương mại trong quá trình sản xuất, kinh doanh. Tuy nhiên, việc thực thi thoả thuận này can thiệp bất lợi và có nguy cơ gây tổn hại quyền tự do nghề nghiệp của người lao động và các nguyên tắc cơ bản của cạnh tranh tự do. Do đó, pháp luật cần thiết đặt giới hạn cho loại thoả thuận này nhằm dung hòa quyền lợi của hai chủ thể cơ bản trong quan hệ lao động. Trong phạm vi bài viết, tác giả tập trung trình bày về các điều kiện có hiệu lực của thỏa thuận không cạnh tranh trong lĩnh vực lao động trên cơ sở tham khảo kinh nghiệm của một số nước trên thế giới, từ đó đặt ra những gợi mở nhằm hoàn thiện pháp luật lao động Việt Nam điều chỉnh các thỏa thuận không cạnh tranh này.