Transport proteins of the ABC family and multidrug resistance of tumor cells
Tóm tắt
Some new data concerning the role of transport proteins of the ABC family in multidrug resistance (MDR) of human tumor cells, and problems connected with regulation of these proteins are considered. MDR is a complex phenomenon that may be caused simultaneously by several mechanisms functioning in one and the same cell. Among them there may be the alterations of activity of several transport proteins. Activation of these proteins may be associated with alterations of activities of different cell protective systems and of the signal transduction pathways involved in regulation of proliferation, differentiation, and apoptosis. Clinical significance of multifactor MDR is discussed.
Tài liệu tham khảo
Ambudkar, S. V., Dey, S., Hrycyna, C. A., Ramachandra, M., Pastan, I., and Gottesman, M. M. (1999) Annu. Rev. Pharmacol. Toxicol., 39, 361–398.
Stavrovskaya, A. A. (2000) Biochemistry (Moscow), 65, 95–106.
Higgins, C. F. (2007) Nature, 446, 749–757.
Szakacs, G., Paterson, J. K., Ludwig, J. A., Booth-Genthe, C., and Gottesman, M. M. (2006) Nat. Rev. Drug Discov., 5, 219–234.
Dean, M., Rzhetsky, A., and Allikmets, R. (2001) Genome Res., 11, 1156–1166.
Neyfakh, A. A. (2003) Biol. Membr. (Moscow), 20, 206–212.
Website: http://nutrigene.4t.com/humanabc.htm
Sarkadi, B., Homolya, L., Szakacs G., and Varadi, A. (2006) Physiol. Rev., 86, 1179–1236.
Kruh, G. D., and Belinsky, M. G. (2003) Oncogene, 22, 7537–7552.
Deeley, R. G., Westlake, C., and Cole, S. P. C. (2006) Physiol. Rev., 86, 849–899.
Klein, I., Sarkadi, B., and Varadi, A. (1999) Biochim. Biophys. Acta, 1461, 237–262.
Rocchi, E., Khodyakov, A., Volk, E. L., Yang, C. H., Litman, T., Bates, S. E., and Schneider, E. (2000) Biochem. Biophys. Res. Commun., 271, 42–46.
Gadsby, D. C., Nagel, G., and Hwang, T. C. (1995) Annu. Rev. Physiol., 57, 387–416.
Kimura, Y., Morita, S., Matsuo, M., and Ueda, K. (2007) Cancer Sci., 98, 1303–1310.
Dean, M., Fojo, T., and Bates, S. (2005) Nature Rev. Cancer, 5, 275–284.
De Graaf, D., Sharma, R. C., Mechetner, E. B., Schimke, R. T., and Roninson, I. B. (1996) Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 93, 1238–1242.
Norris, M. D., de Graaf, D., Haber, M., Kavallaris, M., Madafiglio, J., Gilbert, J., Kwan, E., Stewart, B. W., Mechetner, E. B., Gudkov, A. V., and Roninson, I. B. (1996) Int. J. Cancer, 65, 613–619.
Szakacs, G., Annereau, J. P., Lababidi, S., Shankavaram, U., Arciello, A., Bussey, K. J., Reinhold, W., Guo, Y., Kruh, G. D., Reimers, M., Weinstein, J. N., and Gottesman, M. M. (2004) Cancer Cell, 6, 129–137.
Annereau, J. P., Szakacs, G., Tucker, C. J., Arciello, A., Cardarelli, C., Collins, J., Grissom, S., Zeeberg, B. R., Reinhold, W., Weinstein, J. N., Pommier, Y., Paules, R. S., and Gottesman, M. M. (2004) Mol. Pharmacol., 66, 1397–1405.
Van Meer, G., Halter, D., Sprong, H., Somerharju, P., and Egmond, M. R. (2006) FEBS Lett., 580, 1171–1177.
Smit, J. J., Schinkel, A. H., Oude Elferink, R. P., Groen, A. K., Wagenaar, E., van Deemter, L., Mol, C. A., Ottenhoff, R., van der Lugt, N. M., van Roon, M. A., van der Valk, M. A., Offerhaus, G. J. A., Berns, A. J. M., and Borst, P. (1993) Cell, 75, 451–462.
Smith, A. J., van Helvoort, A., van Meer, G., Szabo, K., Welker, E., Szakacs, G., Varadi, A., Sarkadi, B., and Borst, P. (2000) J. Biol. Chem., 275, 23530–23539.
Childs, S., Yeh, R. L., Hui, D., and Ling, V. (1998) Cancer Res., 58, 4160–4167.
Neyfakh, A. A. (2002) Mol. Microbiol., 44, 1123–1130.
Rosenberg, M. F., Velarde, G., Ford, R. C., Martin, C., Berridge, G., Kerr, I. D., Callaghan, R., Schmidlin, A., Wooding, C., Linton, K. J., and Higgins, C. F. (2001) EMBO J., 20, 5615–5625.
Van Veen, H. W., Callaghan, R., Soceneantu, L., Sardini, A., Konings, W. N., and Higgins, C. F. (1998) Nature, 391, 291–295.
Zheleznova, E. E., Markham, P. N., Neyfakh, A. A., and Brennan, R. G. (1999) Cell, 96, 353–362.
Martin, C., Berridge, G., Higgins, C. F., Mistry, P., Charlton, P., and Callaghan, R. (2000) Mol. Pharmacol., 58, 624–632.
Shapiro, A. B., and Ling, V. (1997) Eur. J. Biochem., 250, 130–137.
Zelcer, N., Huisman, M. T., Reid, G., Wielinga, P., Breedveld, P., Kuil, A., Knipscheer, P., Schellens, J. H., Schinkel, A. H., and Borst, P. (2003) J. Biol. Chem., 278, 23538–23544.
Vaiman, A. V., Stromskaya, T. P., Rybalkina, E. Yu., Sorokin, A. V., Guryanov, S. G., Zabotina, T. N., Mechetner, E. B., Ovchinnikov, L. P., and Stavrovskaya, A. A. (2006) Biochemistry (Moscow), 71, 146–154.
Scotto, K. W., and Johnson, R. A. (2001) Mol. Interv., 1, 117–125.
Scotto, K. W. (2003) Oncogene, 22, 7496–7511.
Altucci, L., and Gronemeyer, H. (2001) Nature Rev. Cancer, 1, 181–193.
Schneider, S. M., Offterdinger, M., Huber, H., and Grunt, T. W. (2000) Cancer Res., 60, 5479–5487.
Stromskaya, T., Rybalkina, E., Shtil, A., Zabotina, T., Filippova, N., and Stavrovskaya, A. (1998) Brit. J. Cancer, 77, 1718–1725.
Stromskaya, T., Rybalkina, E., Zabotina, T., Shishkin, A., and Stavrovskaya, A. (2005) Cancer Cell. Int., 24, 5–15.
Obeid, L., and Hannun, Y. A. (1995) J. Cell. Biochem., 58, 191–198.
Hannun, Y. A., and Luberto, C. (2000) Trends Cell Biol., 10, 73–80.
Ogretmen, B., Pettus, B. J., Rossi, M. J., Wood, R., Usta, J., Szulc, Z., Bielawska, A., Obeid, L. M., and Hannun, Y. A. (2002) J. Biol. Chem., 277, 12960–12969.
Shtil, A. A., Ktitorova, O. V., Kakpakova, E. S., and Holian, O. (2000) Leukemia and Lymphoma, 31, 1–5.
Ktitorova, O. V., Kakpakova, E. S., Vinogradova, M. M., Il’ina, E. N., Govorun, V. M., Ivanov, P. K., Zabotina, T. N., Stavrovskaya, A. A., and Shtil, A. A. (2001) Ontogenez, 32, 295–301.
Kakpakova, E. S., Ktitorova, O. V., Rybalkina, E. Yu., Mechetner, E. B., and Stavrovskaya, A. A. (2004) Biol. Membr. (Moscow), 21, 458–465.
Huwiler, A., Brunner, J., Hummel, R., Vervoordeldonk, M., Stabel, S., van den Bosch, H., and Pfeilschifter, J. (1996) Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 93, 6959–6963.
Kopnin, B. P. (2004) in Encyclopedia of Clinical Oncology (Davydov, M. I., ed.) [in Russian], RLS-Press, Moscow, pp. 34–53.
Schubbert, S., Shannon, K., and Bollag, G. (2007) Nat. Rev. Cancer, 4, 295–308.
Miltenberger, R. J., Farnham, P. J., Smith, D. E., Stommel, J. M., and Cornwell, M. M. (1995) Cell Growth Differ., 6, 549–556.
Kim, S. H., Lee, S. H., Kwak, N. H., Kang, C. D., and Chung, B. S. (1996) Cancer Lett., 98, 199–205.
Stromskaya, T. P., Grigorian, I. A., Ossovskaya, V. S., Rybalkina, E. Yu., Chumakov, P. M., and Kopnin, B. P. (1995) FEBS Lett., 368, 373–376.
Kopnin, B., Stromskaya, T., Kondratov, R., Ossovskaya, V., Pugacheva, E., Rybalkina, E., Khokhlova, O., and Chumakov, P. (1995) Onc. Res., 7, 299–306.
Krasilnikov, M. A. (2000) Biochemistry (Moscow), 65, 59–67.
Vogt, P. K., Bader, A. G., and Kang, S. (2006) Cell Cycle, 5, 946–949.
McCubrey, J. A., Steelman, L. S., Chappell, W. H., Abrams, S. L., Wong, E. W., Chang, F., Lehmann, B., Terrian, D. M., Milella, M., Tafuri, A., Stivala, F., Libra, M., Basecke, J., Evangelisti, C., Martelli, A. M., and Franklin, R. A. (2007) Biochim. Biophys. Acta, 1773, 1263–1284.
Shcherbakova, E. A., Stromskaya, T. P., Rybalkina, E. Yu., Kalita, O. V., and Stavrovskaya, A. A. (2008) Mol. Biol. (Moscow), accepted for publication.
Shcherbakova, E. A., Stromskaya, T. P., Rybalkina, E. Yu., and Stavrovskaya, A. A. (2007) Biol. Membr. (Moscow), 24, 143–150.
Sutherland, B. W., Kucab, J., Wu, J., Lee, C., Cheang, M. C., Yorida, E., Turbin, D., Dedhar, S., Nelson, C., Pollak, M., Grimes, L. H., Miller, K., Badve, S., Huntsman, D., Blake-Gilks, C., Chen, M., Pallen, C. J., and Dunn, S. E. (2005) Oncogene, 24, 4281–4292.
Evdokimova, V., Ruzanov, P., Anglesio, M. S., Sorokin, A. V., Ovchinnikov, L. P., Buckley, J., Triche, T. J., Sonenberg, N., and Sorensen, P. H. (2006) Mol. Cell. Biol., 26, 277–292.
Evdokimova, V., Ovchinnikov, L. P., and Sorensen, P. H. (2006) Cell Cycle, 5, 1143–1147.
Skabkin, M. A., Skabkina, O. A., and Ovchinnikov, L. P. (2004) Uspekhi Biol. Khim., 44, 3–52.
Bargou, R. C., Jurchott, K., Wagener, C., Bergmann, S., Metzner, S., Bommert, K., Mapara, M. Y., Winzer, K. J., Dietel, M., Dorken, B., and Royer, H. D. (1997) Nat. Med., 3, 447–450.
Ohga, T., Uchiumi, T., Makino, Y., Koike, K., Wada, M., Kuwano, M., and Kohno, K. (1998) J. Biol. Chem., 273, 5997–6000.
Oda, Y., Ohishi, Y., Saito, T., Hinoshita, E., Uchiumi, T., Kinukawa, N., Iwamoto, Y., Kohno, K., Kuwano, M., and Tsuneyoshi, M. (2003) J. Pathol., 199, 251–258.
Saji, H., Toi, M., Saji, S., Koike, M., Kohno, K., and Kuwano, M. (2003) Cancer Lett., 190, 191–197.
Stein, U., Bergmann, S., Scheffer, G. L., Scheper, R. J., Royer, H. D., Schlag, P. M., and Walther, W. (2005) Oncogene, 24, 3606–3618.
Stein, U., Jurchott, K., Walther, W., Bergmann, S., Schlag, P. M., and Royer, H. D. (2001) J. Biol. Chem., 276, 28562–28569.
Oda, Y., Sakamoto, A., Shinohara, N., Ohga, T., Uchiumi, T., Kohno, K., Tsuneyoshi, M., Kuwano, M., and Iwamoto, Y. (1998) Clin. Cancer Res., 4, 2273–2277.
Shibahara, K., Sugio, K., Osaki, T., Uchiumi, T., Maehara, Y., Kohno, K., Yasumoto, K., Sugimachi, K., and Kuwano, M. (2001) Clin. Cancer Res., 7, 3151–3155.
Hu, Z., Jin, S., and Scotto, K. W. (2000) J. Biol. Chem., 275, 2979–2985.
Shibao, K., Takano, H., Nakayama, Y., Okazaki, K., Nagata, N., Izumi, H., Uchiumi, T., Kuwano, M., Kohno, K., and Itoh, H. (1999) Int. J. Cancer, 83, 732–737.
Liscovitch, M., and Ravid, D. (2007) Cancer Lett., 245, 350–352.
Twentyman, P. R., Fox, N. E., Wright, K. A., and Bleehen, N. M. (1986) Br. J. Cancer, 53, 529–537.
Weiman, A. V., Stromskaya, T. P., Rybalkina, E. Yu., Sorokin, A. V., Ovchinnikov, L. P., and Stavrovskaya, A. A. (2007) Byul. Eksp. Biol. Med., 43, 442–446.
Weiman, A. V., Gens, G. P., Stromskaya, T. P., Rybalkina, E. Yu., Sorokin, A. V., Gur’yanov, S. G., Ovchinnikov, L. P., and Stavrovskaya, A. A. (2007) Mol. Med. (Moscow), 1, 31–37.
Leonard, G. D., Fojo, T., and Bates, S. E. (2003) Oncologist, 8, 411–424.
Gordon, M. Y. (1996) Brit. J. Haematol., 95, 10–20.
Turkina, A. G., Baryshnikov, A. Yu., Sedyakhina, N. P., Folomeshkina, S. V., Sokolova, M. A., Choroshko, N. D., and Stavrovskaya, A. A. (1996) Brit. J. Haematol., 92, 88–96.
Stavrovskaya, A., Turkina, A., Sedyakhina, N., Stromskaya, T., Zabotina, T., Khoroshko, N., and Baryshnikov, A. (1998) Leukemia and Lymphoma, 28, 469–472.
Turkina, A. G., Logacheva, N. P., Stromskaya, T. P., Zabotina, T. N., Kuznetzov, S. V., Sachizdaeva, K. K., Tagiev, A., Juravlev, V. S., Khoroshko, N. D., Baryshnikov, A. Y., and Stavrovskaya, A. A. (1999) Adv. Exp. Med. Biol., 457, 477–488.
Deininger, M., Buchdunger, E., and Druker, B. J. (2005) Blood, 105, 2640–2653.
Stromskaya, T. P., Rybalkina, E. Yu., Kruglov, S. S., Zabotina, T. P., Mechetner, E. B., Turkina, A. G., and Stavrovskaya, A. A. (2008) Biochemistry (Moscow), 73, 29–37.
Tan, B. T., Park, C. Y., Ailles, L. E., and Weissman, I. L. (2006) Lab. Invest., 86, 1203–1207.
Wicha, M. S., Liu, S., and Dontu, G. (2006) Cancer Res., 66, 1883–1890.
Chertkov, I. L., and Gurevich, O. A. (1984) in Stem Hemopoietic Cell and Its Microenvironment [in Russian], Meditsina, Moscow.
Chertkov, I. L., and Drize, N. I. (2005) Vestnik RAMN, 10, 5–10.
Drize, N. I. (2006) Onkogematologiya, 1/2, 5–9.
Chaudhary, P. M., and Roninson, I. B. (1991) Cell, 66, 85–94.
Zhou, S., Schuetz, J. D., Bunting, K. D., Colapietro, A. M., Sampath, J., Morris, J. J., Lagutina, I., Grosveld, G. C., Osawa, M., Nakauchi, H., and Sorrentino, B. P. (2001) Nat. Med., 7, 1028–1034.
Raaijmakers, M. H. (2007) Leukemia, 21, 2094–2102.
De Grouw, E. P., Raaijmakers, M. H., Boezeman, J. B., van der Reijden, B. A., van de Locht, L. T., de Witte, T. J., Jansen, J. H., and Raymakers, R. A. (2006) Leukemia, 20, 750–754.
Zhou, S., Morris, J. J., Barnes, Y., Lan, L., Schuetz, J. D., and Sorrentino, B. P. (2002) Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 99, 12339–12344.
Good, J. R., and Kuspa, A. (2000) Dev. Biol., 220, 53–61.
Blanpain, C., Horsley, V., and Fuchs, E. (2007) Cell, 128, 445–458.
Al-Hajj, M., Wicha, M. S., Benito-Hernandez, A., Morrison, S. J., and Clarke, M. F. (2003) Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 100, 3983–3988.
Stavrovskaya, A. A. (2003) Biol. Membr. (Moscow), 20, 196–205.
Kellen, J. A. (2003) J. Exp. Ther. Oncol., 3, 5–13.
Modok, S., Mellor, H. R., and Callaghan, R. (2006) Curr. Opin. Pharmacol., 6, 350–354.
Marzolini, C., Paus, E., Buclin, T., and Kim, R. B. (2004) Clin. Pharmacol. Ther., 75, 13–33.
Sakaeda, T., Nakamura, T., and Okumura, K. (2004) Curr. Top. Med. Chem., 4, 1385–1398.
Sakaeda, T. (2005) Drug Metab. Pharmacokinet., 20, 391–414.