Đánh giá tác động của xói mòn đất và canh tác tới phân bố không gian của một số tính chất đất mặt tại vườn nho được trồng trên đất dốc với phần mềm mã nguồn mở QGIS

Xói mòn được xem là một trong những mối đe doạ chính cho đất nông nghiệp. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, các vườn nho được trồng trên đất dốc thường dễ bị xói mòn và quá trình này phụ thuộc vào phương thức quản lý đất đai. Nghiên cứu này được thực hiện tại vườn nho mới trồng từ năm 2019 trên đất đồi (độ dốc 100, độ dài dốc là 38 m) tại xã Thu Cúc, huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ nhằm đánh giá một số tính chất đất (pH, thành phần cấp hạt, chất hữu cơ, dung tích trao đổi cation (CEC) và hàm lượng N, P, K tổng số) trong mối liên quan với địa hình, xói mòn đất và phương thức canh tác. Kết quả phân tích cho thấy, nhìn chung, chất lượng đất trồng nho chỉ nằm ở mức khá. Phần mềm mã nguồn mở QGIS được lựa chọn để đánh giá phân bố không gian của các tính chất đất nghiên cứu. Xây dựng bản đồ bằng kỹ thuật nội suy nghịch đảo khoảng cách có trọng số (IDW) cho kết quả đáng tin cậy và thể hiện trực quan xu hướng phân bố của các thông số. Theo đó, chất hữu cơ, CEC và thành phần cấp hạt sét của đất có xu hướng tích luỹ ở các vùng thấp trong cảnh quan dưới tác động của xói mòn đất. Xu hướng ngược lại với tích luỹ ưu thế ở khu vực đỉnh đồi được ghi nhận cho K và limon. Trong khi đó, P không chịu nhiều tác động của xói mòn đất, và có phân bố đều trên toàn khu vực nghiên cứu. Tuy nhiên, nguyên tố này có thể bị chi phối bởi một số tính chất đất, thể hiện qua tương quan thuận với pH đất và chất hữu cơ, và tương quan nghịch với limon. Mặt khác, phương thức canh tác có tác động đáng kể tới quá trình tích luỹ theo dòng chảy ngang về phía thoải hơn của các hàng nho đối với chất hữu cơ, CEC, hàm lượng N tổng số và sét. Bởi lẽ, các hàng nho được trồng theo đường đồng mức chứ không theo hướng dốc chủ đạo của đồi. Ngoài ra, việc không có lớp che phủ thực vật giữa các hàng nho khiến cho quá trình xói mòn diễn ra mạnh ở nơi có độ dốc cao. Như vậy, hình thái địa hình và phương thức canh tác có vai trò quan trọng trong phân bố không gian của các tính chất đất. Do đó, tích hợp hệ thông tin địa lý trong xây dựng cơ sở dữ liệu số và dự đoán phân bố không gian của các tính chất đất là rất cần thiết cho giám sát chất lượng đất và phục vụ quản lý đất đai bền vững.